PTDC0018

o

6cm

Zróżnicowanie chronologiczne    R_yc. & złożone wątki oma-

Podstawowe wątki zdobnicze wandalskiej ceramiki lepionej ręcznie, charakterystyczne dla wcze- ^men,ac'i^ne (meander,

.    - . .    .    kombinacje kresek i kółek)

snego okresu rzymskiego, takie jak meander, znaki krzyza. czy swastyka, pojawiają się już we wczesnej „a wazach na nóżkach i środkowej fazie późnego okresu przedrzymskiego, są jednak dość rzadkie. Unikalnym w zakresie    okresu rzymskiego:

ornamentyki naczyniem z fazy A, późnego okresu przedrzymskiego jest popielnica z cmentarzyska { ^Kamieńczdtglób 140 w Zadowicach, woj. wielkopolskie, zdobiona meandrem i motywami figuralnymi - wyobrażeniami jeleni. Wg J Andrzejewskiego Ten egzemplarz jest ciągle najstarszym spośród naczyń z ornamentyką figuralną znanych z obszaru ' ^T D^^nw5*"'-^/ kultury przeworskiej, występująch z podobnym natężeniem we wszystkich jej stadiach chronologicznych (E. Bugaj, T. Makiewicz 1995, s. 109). Poza nielicznymi wyjątkami, na ceramice późnolateńskiej nie obserwuje się ornamentów wielowątkowych. Kompozycje zdobnicze ograniczają się głównie do wąskich pasm zdobień, delikatnie rytych w górnej części brzuśca. Motywy wyraźnie ryte lub wygniatane stają się częstsze w późnej fazie późnego okresu przedrzymskiego i pozostają takimi w fazie B, wczesnego okresu rzymskiego. Za charakterystyczne można też uznać zdobienia listwami plastycznymi, zwłaszcza w grupie naczyń z wydętym brzuścem, a wśród form gamkowatych pojawia się, zapożyczony od Celtów, ornament miotełkowy. Popularne stają się różne warianty meandra oraz występujące na garnkach zdobienia wykonane grzebykiem lub miotełką. W tym czasie nową formą ornamentyki ceramiki „chropowatej” są ryte bruzdy i dołki palcowe, upowszechnione w fazie B,. W tej fazie obserwowana jest tendencja do rozszerzania się pasm omamentacyjnych. Zdobienie ma często charakter wielostopniowy i wielowątkowy. Są to kombinacje kresek i dołków tworzących wzory geometryczne, meandrowe, blankowe i inne. Spośród zdobień plastycznych na uwagę zasługuje tak zw any ornament jeżowaty, pojawiający się w fazie B_:. ale występujący głównie w fazie C, w zachodniej strefie kultury przeworskiej. W późnym okresie rzymskim można zaobserwow ać ogólną tendencję do zubożenia zdobnictwa ceramiki lepionej ręcznie. We wczesnej fazie tego okresu coraz rzadziej spotykany jest meander.

Dość popularna pozostaje jedynie jego odmiana w postaci meandra blankowego. W młodszej i końcowej fazie późnego okresu rzymskiego najczęściej ornamentowana ceramika, czyli naczynia cienkościenne o gładkich powierzchniach, zostaje wyparta przez naczynia wykonane na kole. Tylko na nielicznych z nich spotykane są zdobienia w postaci plastycznych guzków, listew oraz zygzakowatych pasm linii rytych. Do wyjątków należą okazy o bogatym, wielowątkowym zdobieniu, jak naczynia

z grobu książęcego we Wrocławiu Zakrzow ie.

•    -    - b- • i * **,    •    '⁽    , a,

% ■- • . 1- ■* • -' t    > ' .fV -Sty*    r    ^v \

Zróżnicowanie terytorialne

Zdobnictwo naczyń z terytorium kultury przeworskiej wykazuje, tak jak w wypadku typów naczyń, pewne podobieństwa, ale też zasadnicze odmienności w stosunku do zdobnictwa ceramiki kultury wiel-barskiej. Szereg wątków - na przykład zygzak, trójkąty, meander - występuje na naczyniach obu kultur. Różnice polegają na sposobie wykonania tych motywów. W kulturze przeworskiej tworzą je rzędy 185