PTDC0034

późnorzymskich grup chronologicznych grobów z bronią, jakie wyróżnia się w Skandynawii - 2 względnie 3 dla fazy Cib, tyleż samo dla C2 oraz 3 grupy dla faz C3 i Di ⁴².

Na obszarze kultury przeworskiej kolejną grupę grobów z bronią tworzą zespoły, których główne formy przewodnie stanowią różne odmiany umb półkulistych i kopulastych z wyraźnie wyodrębnionym, często wgiętym do środka kołnierzem (ryc. 4. 1-3). Grupa ta (grupa 7) odpowiada być może jeszcze końcowemu stadium fazy Cib, fazie C2 i początkowi fazy C3, a jej chronologia absolutna obejmuje jak się wydaje długi odcinek czasu - od schyłku pierwszej połowy III w., po pierwsze dziesięciolecia IV w. W tych szerokich ramach możliwe jest co prawda wyróżnienie niektórych typów i zespołów wcześniejszych (ze stosunkowo niskimi półkulistymi umbami o wgiętym kołnierzu - ryc. 4.1) i późniejszych (np. z kopulasto-stożkowatymi umbami o bardzo szerokim, ukośnie ustawionym brzegu i nie wgiętym kołnierzu - ryc. 4.3), podziały te jednak nie są wyraźne i nie mają większego znaczenia dla rozpatrywanej tu przez nas problematyki.

Ogółem grobów z bronią z tego czasu jest wyraźnie mniej niż tych, które są reprezentatywne dla starszych grup chronologicznych. W odróżnieniu od wcześniejszych pochówków z bronią kultury przeworskiej - od młodszego okresu przedrzymskiego po wczesną fazę młodszego okresu rzymskiego -groby z bronią z omawianego odcinka czasowego prawie nigdy nie są wyposażone w więcej niż jeden grot broni drzewcowej. Wyłania się pytanie, czy odzwierciedla to rzeczywistą zmianę w indywidualnym uzbrojeniu wojownika, czy też jedynie zwyczaje pogrzebowe. W Skandynawii zestaw złożony z włóczni i oszczepu o wąskim grocie zaopatrzonym w zadziory jest w dalszym ciągu regułą⁴³, natomiast w późno-rzymskich grobach z bronią z Niemiec i tzw. pochówkach Laetów z Gallii przeważa wyposażenie w jeden grot włóczni⁴⁴. Zmianom ulegają też formy grotów, których długość rzadko przekracza 20 cm, a ich kształt wskazuje jakby na tendencję do zwiększania siły przebicia. Wskazuje na to częste występowanie grotów o wąskim, w przekroju rombowatym, lub zaopatrzonym w ostre żeberko liściu (ryc. 4. 8), oraz masywnych grotów o największej szerokości w pobliżu tulei, zwężających się ku zakończeniu (ryc. 4.6). Na taką samą tendencję wskazuje część używanych w tym czasie mieczy ⁵ - o silnie zwężających się głowniach z wąskim sztychem (ryc. 4.6), należących do tzw. mieczy rapierowatych, służących głównie do zadawania pchnięć i przydatnych w walce z opancerzonym przeciwnikiem⁴⁶. Długość ich wynosi 80-95 cm. Obok nich spotyka się też jednak miecze o szerszych głowniach, przystosowane raczej do rąbania. Miecze występują w tym czasie w wyraźnie większym procencie grobów z bronią niż poprzednio i wedle wszelkiego prawdopodobieństwa odzwiercied-

84