PTDC0066

Ryc. 5. Umbo taśmowate Z Ziemnie, grób 1(1) oraz hipotetyczna ewolucja umb taśmowatych w koliste:

2 Vevey, grób 16 (Szwajcaria); 3-Clusone (Wiochy);

4 - Belgrad Karaburma, grób 92 (Serbia). Wg J.L Brunaus i A. Rapin (2-4).

Rys. M. Wróbel (1)

Ryc. 4. Drewniane umbo z Kvarlov (Szwecja).

Wg J. Martensa

300 rok przed Chr.) depozyt łupów wojennych z Hjortspring w Danii, oraz - jeszcze wcześniejsze -znalezisko z Kvarlov w Szwecji, skąd znane są owalne, lódkowatcgo kształtu drewniane wzmocnienia środka tarczy, mające chronić rękę trzymającego.

Znaleziska grobowe z początków młodszego okresu przedrzymskiego z naszych ziem wskazują, że drewniane tarcze były z reguły wzmacniane na środku kolistym, niezbyt wysoko wysklepionym metalowym okuciem (umbem). Mało klarowna pozostaje przy tym kwestia ich pochodzenia - jest to problem, z którym borykały się już pokolenia badaczy (m. in. M. Jahn, J. Koslrzewski. Ch. Pe-scheck. K. Raddatz. M. Domaradzki). Nieco upraszczając całą dyskusję, umba koliste wydają się być charakterystyczne dla Germanów, podczas gdy wydłużone, taśmowatego kształtu należały do kanonu uzbrojenia celtyckiego. Okucia koliste spotyka się jednak na olbrzymich połaciach Europy. Poza obszarem osadnictwa germańskiego występują zarów no w Galii, w krajach alpejskich, jak i na Bałkanach, a więc w strefie, gdzie mieszały się i przeplatały wzajemnie oddziaływania wschodnioceltyckie, dackie i trackie. Określenie umb kolistych jako wyznacznika wyłącznie germańskiego kręgu kulturowego należałoby więc zakwestionować.

Na używanie tego typu okuć przez Celtów wskazują także wotywne tarcze miniaturowe z kolistym umbem na środku, znajdywane czasami w późnolateńskich i gallo-rzymskich miejscach kultowych przede wszystkim w północno-wschodniej Galii i w Brytanii (por. obszerne prace F. Reinerta i J. Andrzejowskiego). Nie ulega wątpliwości, że odwzorowywały one prawdziwą broń, jest przy tym mało prawdopodobne (choćby z liczby samych znalezisk), że miałaby to być broń obca.

Ryc. 6. Znaleziska umb kolistych z okresu lateńskiego poza terenem kultury przeworskiej (kolor żółty)