PTDC0013 (2)

Ryc. 2. Opoka, grób 95.

Popielnica - bogato ornamentowana waza - z pozostałymi elementami wyposażenia (kat. 19.1-11).

Fot. P. Maciuk

brązowych (J. Marciniak 1957. s. 113). Prawdopodobnie z prowincji naddunajskich przyszła na tereny kultury przeworskiej moda na kubki z przewierconymi kanalikami sięgającymi wnętrza (A. Niewęgłowski 1991, s. 95). Dość powszechnym zjawiskiem w ceramice naczyniowej było naśladowanie kształtów importow anych naczyń szklanych (op. cit.. s. 96).

Najciekawszym przykładem naczynia ukształtowanego pod wpływem obcej mody jest popielnica z grobu 61 z Garwolina, woj. mazowieckie, z przylepionymi przy wylewie trzema miniaturowymi naczyńkami. Zabytek ten nawiązuje do greckiego kemosu - naczynia związanego z obrzędami poświęconymi kultowi płodności (op cit., ryc. 38, s. 93). Podobną funkcję nńało naczynie picrścicnio-wate z Wąchocka, woj. świętokrzyskie. Tego typu naczynia wyrosłe z tradycji kulturowych świata śródziemnomorskiego pojawiły się na początku naszej ery między innymi na terenie Galii czy Nadrenii. Oprócz funkcji obrzędowych, wykorzystywano je jako pojemniki na wodę leczniczą i pach-nidła. Naczynie wąchockie miało charakter kultowy i związane było z ceremonią pogrzebu. Być może służyło do rytualnego picia w czasie stypy napojów odurzających, takich jak miód czy piwo (B. Bender, W. Balke 1991, tabl. VI:9, s. 136-137).

Niekiedy jeden specyficzny typ przyciąga uwagę wielu badaczy. I tak kilku klasyfikacji doczekały się naczynia na nóżce. Wyróżniono wśród nich okazy na nóżkach pustych, wklęsłych i pełnych, tzw. kopytkowate (R. Jamka 1934, s. 40). Rozwój tych form miał odbywać się w wymienionej powyżej kolejności, przy czym przemiana pustych w pełne nóżki dokonywała się około początku drugiej połowy II wieku. Pucharki na nóżkach ażurowych podzielono według kształtu wycięć na nóżkach: kolistych i trójkątnych (A. Niewęgłowski 1982, s. 93).

Zróżnicowanie terytorialne

Ręcznie lepioną ceramikę kultury przeworskiej odróżnia od współistniejącej w okresie rzymskim kultury wielbarskiej kilka cech. Przede wszystkim, ceramikę przeworską cechuje skłonność do ostrego profilowania, w tym do zwężania dolnych partii naczyń (nóżki, stopki) wazowatych, stosowanie wklęsłych den, na przykład w miseczkach, oraz wyodrębnianie den w naczyniach „grubej roboty”. Niemniej, niektóre typy naczyń z obydwu kultur, jak misy na nóżce, wykazują pewne morfologiczne podobieństwa. Zbieżności obserwuje się też w technologii ręcznie lepionej ceramiki przeworskiej i wielbarskiej (rodzaj i ilość domieszki, wykończenie powierzchni zewnętrznej naczyń). W zakresie zdobnictwa istnieją duże podobieństwa, ale i zasadnicze różnice, o czym będzie jeszcze mowa niżej.

W ceramice odzwierciedla się także zróżnicowanie lokalne kultury przeworskiej. Oznacza to, że 180 w pewnych regionach występowania tej kultury, w danym czasie, istniała „moda” na określoną formę