roz1a

Rozdział 1. Zagadnienia podstawowe 21

relacji. Stąd też żaden z uczestników obrotu nie może władczo, w sposób jednostronny wpływać na sytuację prawną swego kontrahenta lub osób trzecich. Istotną cechą cywilnoprawnej metody regulacji jest też to, że spory pomiędzy stronami rozstrzygane są przez niezależne, powołane do tego organy (sądy, niekiedy, jeśli est taka wola stron, arbitrażowe), a interesy stron ekonomiczne stron chronione są przed naruszeniami przez przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej¹.

Równość, o której tu mowa funkcjonuje jednak na płaszczyźnie prawnej, a nie ekonomicznej. W praktyce obrotu możliwe jest, że jeden z jego uczestników będzie miał pozycję uprzywilejowaną w stosunku do pozostałych, ze względu na dysponowanie przewagą czysto gospodarczą. Przykładowo, konsument zawierając umowę z dużym przedsiębiorcą - krajowym przewoźnikiem kolejowym, dostawcą usług telekomunikacyjnych czy ubezpieczycielem ma tylko formalnie taką samą pozycję, iakjego kontrahent. Dlatego też w niektórych przypadkach ustawodawca decyduje się na wyrównanie szans słabszej strony stosunku prawnego, przez przyznanie mu szczególnych uprawnień lub nałożenie na silniejszego kontrahenta pewnych obowiązków. Jest to szczególnie dobrze widoczne w przypadku konsumentów, którzy jako nieprofesjonaliści są narażeni na nadużycia ze strony silniejszych ekonomicznie partnerów. Dlatego też przepisy prawa cywilnego chronią konsumenta przed narzucaniem mu szczególnie krzywdzących warunków umów, czy zobowiązują jego kontrahenta - przedsiębiorcę do zagwarantowania mu określonych uprawnień (przykładowo: do odstąpienia od umowy zawartej poza siedzibą przedsiębiorcy) lub udzielenia pewnych informacji (np. o rzeczywistej stopie kredytu konsumenckiego).

Wyrównywaniu szans słabszych uczestników obrotu cywilnoprawnego mogą służyć też instrumenty prawa administracyjnego, zwłaszcza przepisy o ochronie konkurencji i konsumenta². Dają one uprawnienie Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta (UOKIK) do ingerencji władczej w przypadku, gdy działania uczestników rynku ograniczają konkurencję. Przykładowo, ingerencja taka może nastąpić w przypadku porozumień między przedsiębiorcami ograniczających, eliminujących konkurencję przez takie działania, jak choćby ustalanie cen, warunków sprzedaży czy podział rynków zbytu lub zakupu.

1.2. Stosunek cywilnoprawny

Pod pojęciem stosunku cywilnoprawnego rozumie się relację zachodzącą pomiędzy podmiotami prawa cywilnego, w której każda ze stron ma wyznaczone przez przepisy tego prawa uprawnienia i obowiązki.

1

   Z. Radwański, Prawo cywilne - część ogólna, Warszawa 1993, s. 20-21.

2

   Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Dz.U. z 2007, Nr 50,