ScannedImage 1

SYKSTUS Y (1535—1590) I PLANOWANIE BAROKOWEGO RZYMU

Rzym — miasto wyjątkowe

Rzym, Paryż i Londyn — najważniejsze ogniska cywilizacji zachodniej — stworzyły prototypy wielkich dzisiejszych miast; Rzym jednak pozostał miastem wyjątkowym. We wcześniejszych okresach historii istniały miasta liczące milion lub nawet więcej mieszkańców — ośrodki ogromnych imperiów i kultur. Gdy jednak te kultury upadły, ich centra nerwowe również przestały istnieć, bez żadnej szansy na ponowne powstanie z zapomnienia. Nawet Rzym nadawszy swe imię imperium o światowym zasięgu — po jego upadku zapadł się na tysiąclecie w stan niemocy.

Około 1500 roku Rzym powstał jednak na nowo i przez następne półtora wieku stał się początkowo centrum rozkwitu artystycznego, potem zaś — planowania miejskiego. Na terenie Rzymu renesans osiągnął szczyt swojego rozwoju i tam zostały sformułowane barokowe środki wyrazu, które następnie przeniknęły całą zachodnią kulturę, niepowstrzymane ani granicami terytorialnymi, ani religijnymi. ¹

Musimy sobie uświadomić, że właśnie w Rzymie formy miejskie renesansu zostały raz na zawsze rozbite. W miejsce ograniczonego, otoczonego murem miasta o kształcie gwiazdy, okres pięcioletniego panowania Sykstusa V określił nową formę rozwoju, której znaczenie było wielkie. Tu w Rzymie po raz pierwszy zostały wytyczone arterie ruchu drogowego nowoczesnego miasta; zrealizowano je następnie z absolutną pewnością.

Rozwój Rzymu dokonany przez artystów przybyłych z zewnątrz

Istnieją również inne powody, dla których Rzym jest zjawiskiem wyjątkowym wśród miast świata; przyczyny te nie tak łatwo jest zrozumieć. Stolica apostolska nie posiada zaplecza w formie jakiejś potęgi państwowej, papież jest jedynie międzynarodową potęgą religijną. Obywatele Rzymu, poddani dyktaturze papieskiej, niewiele mieli do powiedzenia na temat

101

1

Katedra św. Pawła w Londynie, projektowana przez Christophera Wrena (1675-1716) okazała się na podstawie ostatnich badań zbudowana w myśl zasad architektury barokowej. Protestancki kościół Frauenkirche w Dreźnie, projektowany przez Georga Baehra, zburzony niestety w czasie drugiej wojny światowej, był jednym z najświetniejszych przykładów kościoła barokowego.