SDC13461

Rozdział I

PODSTAWOWE POJĘCIA STYLISTYKI. METODA ANALIZY

Opis historycznego rozwoju stylów polszczyzny wymaga wprowadzenia w podstawowe pojęcia stosowanej analizy, wymaga też wyjaśnienia zasad, które określają charakter tej a nie innej metody interpretacyjnej. Wyjściowym pojęciem stylistyki językoznawczej, rozumianej jako pograniczna dziedzina wiedzy, umiejscowiona na styku językoznawstwa i nauki o literaturze, jest, rzecz jasna, po jęcie(, .stylu”./

Najstarsze i najpowszechniejsze do dzisiaj definicje tego pojęcia każą je rozumieć/jako „sposób" realizowania wypowiedzi językowej, czyli konkretnego tekstu języka, tworzącego pewną całość, zamkniętą kompozycyjnie.'Gdyby ktoś chciał zatrzymać tę prastarą definicję, musiałby najpierw gruntownie wyjaśnić, co będzie przez ten , .sposób" rozumiał.

Dotychczasowe badania nad istotą zjawiska zwanego stylem nie doprowadziły do uznanych powszechnie w nauce ustaleń, jednakże przyniosły szereg bardzo ważnych twierdzeń, niezbyt zresztą ze sobą powiązanych, nie tworzących zwartego systemu pojęć, zasługujących mimo to na wyróżnienie, ponieważ będą one niewątpliwie w przyszłości stanowić podwalinę naukowej systematyzacji wiedzy w dziedzinie stylistyki.

Spróbujmy na wstępie ustalić, co wiemy o stylu, a czego o nim nie wiemy. Wiadomo Już, że powstaniu stylu decyduje nasilenie jednej z wielu różnych funkcji języka (zwiększona produktywność określonej determinacji), która zaczyna górować nad pozostałymi, doprowadzając do znaczeniowego przewartościowania wytwarzanego tekstu./Jeśli dominuje funkcja poznawcza (reprezentatywna), realizuje się styl naukowy, jeśli ekspresywna wraz z nastawieniem na wytwarzany tekst (komunikat) — artystyczny styl liryki poetyckiej. Jeśli impresywna (konatyw-na) — styl retoryczny, poznawcza i kontaktowa (fatyczna) — styl potocznej komunikacji, poznawcza i impresywna — styl normatywno-dy-dak tyczny ltd. Sądzi się też, że nastawienie na komunikat w sytuacji językowego porozumienia właściwe Jest stylowi artystycznemu w ogólności. Rzecz Jasna, różne kombinacje funkcji dominujących tworzą różne odmiany stylowe. A oto schemat składników komunikacji językowej według R. Jokobsona i funkcji języka z nim związanych¹:

‘R. Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, „Pamiętnik Literacki", R. U: 1900, z. 2.