Scan 090220 0007

209

Wątpię przede wszystkim w to, by jakiś szczególny ubiór wzbudza! ^; w ludziach pełniących władzę szacunek dla siebie samych, jeżeli nie mieli go przedtem, nie przypuszczam bowiem, by mogli bardziej poważać swój strój niż siebie samych.

Gdy widzę, jak nasi sędziowie lekceważąco traktują strony, jak pozwalają sobie na żarty, jak wzruszają ramionami, kiedy ktoś usiłuje się bronić, i uśmiechają się złośliwie, gdy wymieniane są zarzuty, chciałbym się przekonać, czy pozbawieni swoich strojów- i ubrani jak zwyczajni obywatele nie przypomnieliby sobie o ludzkiej godności.

W Stanach Zjednoczonych urzędnicy nie mają żadnych urzędowych strojów, ale za to otrzymują pensje.

Wynika to z zasad demokratycznych. System demokratyczny mógłby i otoczyć splendorem i przybrać w jedwabie i złoto swych urzędników, nie naruszając jednocześnie własnych zasad. Przywileje te są bowiem prze- . mijające, wiążą się ze stanowiskiem, a nie z człowiekiem. Lecz tworze- ; nie niepłatnych funkcji jest jednoznaczne z tw-orzeniem warstwy bogatych i niezależnych urzędników, a więc zalążka arystokracji. Jeżeli nawet lud zachowuje w dalszym ciągu prawo wybierania urzędników, wybiera już spośród ograniczonego kręgu ludzi.

Gdy republika demokratyczna zaczyna zamieniać funkcje płatne na¹ honorowe, oznacza to, jak sądzę, iż zmierza ku monarchii. Jeżeli. natomiast monarchia zaczyna płacić za urzędy sprawowane dotąd hono- ^; rowo, jest to nieomylny znak, iż zdąża albo ku despotyzmowi, albo ku.; republice.

Już sama zmiana urzędów honorowych na płatne oznacza prawdziwą rewolucję.

Całkowity brak urzędów honorowych uważam za jedną z najwybitniejszych oznak wyłącznego panowania demokracji w Ameryce. Każda ; służba społeczna jest tu opłacana. Dzięki temu wszyscy mają nie tylko prawo, ale i możliwość jej pełnienia.

W demokratycznych państwach wszyscy obywatele mogą otrzymać i urzędy, ale nie wszyscy są skłonni się o nie ubiegać. Możliwości wyboru \ są ograniczone nie przez warunki stawiane kandydatom, lecz przez ich ^: liczbę oraz zdatność do pełnienia odpowiednich funkcji.

W krajach, w których do wszystkiego stosowana jest zasada wybie- i ralności, nie istnieje praktycznie zjawisko publicznej kariery. Ludzie i zdobywają posady poniekąd na mocy przypadku i nic nie daje im! gwarancji utrzymania się na nich. Dotyczy to przede wszystkim tych \

krajów, w których wybory ponawiane są co roku. Dlatego pełnienie funkcji publicznych w spokojnych czasach nie stanowi atrakcji dla ludzkiej ambicji. W labirynty polityki angażują się w Stanach Zjednoczonych ludzie o umiarkowanych ambicjach osobistych. Wielkie talenty i wielkie umiejętności, zajęte zdobywaniem bogactwa, uchylają się w zasadzie od władzy; często się zdarza, że ktoś decyduje się poświęcić sprawom państwowym tylko dlatego, że nie jest zdolny do prowadzenia własnych interesów.

Tym to powodom, na równi ze złym wyborem, jakiego dokonuje demokracja, należy przypisać fakt, że urzędy publiczne w Ameryce piastowane są przez wielu ludzi pospolitych. Nie wiem, czy w Stanach Zjednoczonych lud wybrałby ludzi wybitnych, którzy zabiegaliby o jego glosy, ale wiem na pewno, że ludzie wybitni o te głosy nie zabiegają.

O samowoli funkcjonariuszy² w demokracji amerykańskiej

Są dwa rodzaje rządów, pod panowaniem których działalność funkcjonariuszy charakteryzuje się dużą samowolą: rządy absolutne i rządy demokratyczne.

Ten sam skutek wynika z niemal analogicznych przyczyn.

W państwach despotycznych nikt nie jest pewny swego losu, ani funkcjonariusze publiczni, ani osoby prywatne. Władca, który zawsze jest panem życia, majątku, a niekiedy honoru będących u niego na służbie ludzi, sądzi, że nic mu z ich strony nie grozi, i pozostawia im dużą swobodę działania, bo jest przekonany, że nigdy jej przeciwko niemu nie wykorzystają.

W państwach despotycznych władca jest tak rozmiłowany w swej władzy, że boi się skrępowania swymi własnymi zasadami; lubi, gdy jego urzędnicy działają trochę dowolnie, bo wtedy jest pewny, że nigdy nie spotka się z ich strony z działaniami sprzecznymi z jego życzeniami.

W demokracjach większość również się nie boi, że władza zostanie wykorzystana przeciwko niej. gdyż co roku może ją odebrać z rąk. w które ją złożyła. Ponieważ w każdej chwili większość może zakomunikować rządzącym swoją wolę, raczej decyduje się zostawić im swobo-

• Słowo funkcjonariusz (magistral) rozumiem lulaj w najszerszym znaczeniu: używam go w stosunku do wszystkich, którzy mają czuwać, by prawo było przestrzegane.