skanuj0004

Po fazie fallicznej następuje okres latencji popędu seksualnego, zaniku jego wyraźniejszych przejawów. Dopiero w okresie dojrzewania biologicznego instynkt ten pojawia się już w nowej, dojrzalszej postaci, następuje faza genitalna, z wyraźnym skierowaniem zainteresowali na osoby płci przeciwnej, najpierw w postaci ciekawości seksualnej, a potem w formach dojrzałych życia seksualnego.

Traktując tak szeroko pojmowany popęd seksualny jako podstawę aktywności i rozwoju człowieka, a trudności w jego zaspokajaniu jako główne źródło zaburzeń nerwicowych, Freud nie negował oczywiście innych potrzeb biologicznych, np. takich jak głód, ale nie zajmował się nimi jako lekarz, ponieważ nie zauważył wśród swoich pacjentów, aby były one podobnym źródłem nerwic. W późniejszych pracach wyróżnił on jeszcze osobny popęd śmierci, stanowiący jakby przeciwieństwo popędu seksualnego jako popędu życia i popychający ludzi do aktów sadyzmu, agresji i destrukcji, aż do samounicestwienia się. Był nawet skłonny, zwłaszcza na początku pierwszej wojny światowej, uważać popęd śmierci za naturalne źródło wojen. Ponieważ jednak główny zrąb jego systemu teoretycznego opierał się na przekonaniu o szczególnej roli popędu seksualnego, przeto nie będę tu omawiał bliżej tego drugiego popędu. Tym bardziej że nie odegrał on w dalszej historii psychoanalizy większej roli.

Główną przyczyną zaburzeń nerwicowych jest według Freuda sprzeczność między biologiczną naturą człowieka a jego społeczno-kulturowym środowiskiem. Sprzeczność ta jest podstawowa, przenosi się także do wnętrza człowieka i określa zasadę jego wewnętrznej organizacji. Freudowska teoria wewnętrznej organizacji człowieka, oparta na jego strukturze anatomiczno-fizjologicznej, ale mająca charakter psychologiczny, stanowi jeden z najbardziej rozbudowanych konstruktów teoretycznych w historii psychologii i stała się podstawą większości nowoczesnych teorii osobowości. Wywarła ona bardzo silny wpływ również na sposób myślenia psychologów nawet nie przyznających się do psychoanalizy i przyczyniła się do rozwoju osobnego działu psychologii — psychologii osobowości, dawniej traktowanego bardzo marginesowo i niewiele wychodzącego poza starożytne pojęcia temperamentu i charakteru. Według tej koncepcji

■ , Inwieku działają trzy podstawowe mechanizmy, które Freud określił m i w.uni Id (Ono), Ego (Ja, Jaźń) i Superego (Nadjaźń).

Id jest zbiorowiskiem wrodzonych popędów biologicznych, potrzeb u iimalnych organizmu dążących do zaspokojenia. Stanowią one energię ¹ v mwą człowieka, ukierunkowującą jego aktywność na uzyskanie stanu maksymalnej przyjemności. Id kieruje się zasadą przyjemności, i. i lo ciemna głębia sił i pokus, sprzecznych z moralnością społeczną, mm a Inie grzesznyćh]Sam Freud mówiąc o nich i walcząc o ich ujawnianie, im pochwalał ich, miał raczej pesymistyczny pogląd na moralność natury Iml/.kiej. Do tego układu popędów wrodzonych dołączają się w ciągu życia każdego człowieka różne kompleksy, które są trwałymi urazami psychicznymi po popełnieniu jakichś czynów społecznie potępianych, awstydząjących lub po doznaniu bolesnych krzywd, jfczłowiek nie zdaje i ibie sprawy z istnienia swojego Id i nie utożsamia się z nim, jest ono i alkowicie nieświadome. Człowiek odczuwa jedynie jego działanie, l i m ego zwykle nie rozumie, mając niepokojące poczucie, że „coś” go I ii ipycha do jakiegoś czynu, „coś”, czemu on sam często nie potrafi się oprzećj

Dążąc do zaspokojenia i do przyjemności, Id wytwarza i kształtuje w ciągu życia człowieka swój organ wykonawczy, Ego (Jaźń). Ego jest .iiefą świadomości człowieka i jego świadomego i praktycznego działania] W odróżnieniu od psychologów klasycznych, którzy abstrahowali od treści .wiadomości, Freud kładzie nacisk właśnie na jej treść.: Ego człowieka jest jego świadomością świata, siebie samego i własnych działań. Ponieważ lego główną funkcją jest zaspokajanie potrzeb, zasadą, którą się ono kieruje, jest zasada realiz mju] Jest to również ta strefa wewnętrznej organizacji człowieka, z którą on sam się utożsamia jako podmiot swoich działań.

’I wreszcie pod wpływem nacisku społecznej moralności Id kształtuje Irzecią strefę osobowości człowieka, Superego (Nadjaźń). Powstaje ono przez akceptację niektórych społecznych zasad moralnych i norm postępowania, przez ich internalizację. Te zaakceptowane normy moralne, przeniesione z zewnątrz do wnętrza człowieka, stają się częścią jego samego. Człowiek zaczyna się z nimi solidaryzować i identyfikować. Ten trzeci system wewnętrzny, odpowiadający w przybliżeniu temu, co

65