skanuj0006

w latach 1982-2001. Spadek ten wynika przede wszystkim z obniżenia się produkcji dóbr materialnych o niskim stopniu przetworzenia.

1.3. Działalność transportowa a budżet państwa

Transport jest działem gospodarki narodowej silnie związanym z budżetem państwa, gdyż znaczna część majątku transportowego jest tworzona i utrzymywana poza przedsiębiorstwami oraz innymi jednostkami działającymi na zasadach rozrachunku gospodarczego. Szczególnie trudną sprawą jest wprowadzenie pełnego rozrachunku gospodarczego w przewozach pasażerskich. Jest to spowodowane niskim poziomem stopy życiowej ludności, zróżnicowaniem dochodów poszczególnych warstw społeczeństwa itd. Poza tym związek transportu z budżetem państwa był wzmacniany polityką instrumentalnego traktowania transportu. Fakt ten utrudniał prowadzenie rozrachunku gospodarczego, nawet w przedsiębiorstwach świadczących wyłącznie usługi przewozowe ładunków¹.

O sile związków między transportem a budżetem państwa stanowi wielkość środków budżetowych skierowanych na cele inwestycyjne i eksploatacyjne, czyli wydatki budżetu państwa ponoszone na budowę i utrzymanie infrastruktury transportu oraz wydatki na subwencjonowanie nierentownych przewozów pasażerskich (kolejowych i miejskich)². Środki budżetowe są przekazywane zarówno przedsiębiorstwom, jak i jednostkom budżetowym. O ile znaczna część inwestycji infrastrukturalnych nie może się obejść bez zasilania budżetowego, o tyle bezpośrednia działalność produkcyjna powinna być całkowicie od niego niezależna. Podejście takie uniemożliwiają jednak przewozy pasażerskie kolejowe i miejskie³. Jeżeli chodzi o odwrotną stronę związków transportu z budżetem, czyli udział transportu w tworzeniu dochodów budżetowych, to mógłby on być o wiele większy, gdyby motoryzację indywidualną zamiast do sfery konsumpcji w gospodarstwach domowych, zaliczyć do sfery transportowej. Wówczas udział transportu w tworzeniu dochodów budżetowych wzrósłby o kwoty uzyskane z opodatkowania samochodów osobowych, paliw oraz ceł⁴.

W latach 1970-1985 udział transportu w dochodach budżetu państwa zwiększył się z 1,7% do 3,6%⁵. Brak jest obecnie najnowszych danych dotyczących wysokości świadczeń transportu na rzecz budżetu państwa. GUS podaje dla roku 1990 ogólną kwotę 4331,6 mld zł; suma ta stanowiła 2,21% dochodów budżetowych. Zatem w stosunku do 1985 roku udział ten spadł z 3,6% do 2,21%⁶. Dane dotyczące udziału dochodów budżetu związanych z transportem w dochodach ogółem znajdują się w tabeli 1.3.1.

^l,» -^^u ^ 'f^-¹1 %^,;

13. Działalność transportowa a budżet państwa

Tabela 13.1. Dochody i wydatki budżetu państwa związane z transportem

Lata	—53—m Dochody budżetu ogółem		.Dochody budżetu związane z transportem		Wydatki budżetu ogółem		Wydatki budżetu związane z transportem
	mld zł	%	mld zł	%	mld zł	%	mld zł	%
1980	1 220,2	100	34,9	2,86	1 144,7	100	42,1	3,67
1981	1 341,1	100	29,2	2,17	1 366,0	100	71,5	5,23
1982	2 353,4	100	53,9	2,29	2 166,4	100	176,7	8,15
1983	2 629,1	100	68,7	2,61	2 272,1	100 -	164,1	7,22
1984	3 299,7	100	98,0	2,97	2 915,9	100	173,3	5,94
1985	4 043,4	100	144,2	2,56	3 487,6	100	175,7	5,04
1986	4 898,6	100	119,7	2,44	4 192,9	100	230,1	5,48
1987	5 850,5	100	105,6	1,80	5 030,6	100	271,3	5,39
1988	10 088,7	100	184,9	1,83	8 430,6	100	456,0	5,41
1989	30 108,5	100	417,1	1,38	29 617,5	100	1 109,6	3,74
1990	196 240,5	100	4 331,6	2,21	172 165,2	100	7 532,8	4,37
1991 ^a>	21,0	100	-	-	24,2	100	0,54	2,23
1992	31,3	100	-	-	38,2	100	0,54	1,41
1993	45,9	100	-	-	50,2	100	0,64	1,27
1994	63,1	100	-	_	68,8	100	0,93	1,35
1995	83,7	100	-	-	91,2	100	1,26	1,38
1996	99,7	100	-	!	108,8	100	1,89	1,73
1997	119,8	100	-	i -	125,7	100	2,10	1,70
1998	126,6	100	-	-	139,8	100	3,13	2,20
1999	125,9	100	-	I -	138,4	100	2,70	1,90
2000	135,7	100	-	i -	151,1	100	2,90	1,90
2001	140,5	100	-	i	172,9	100	4,70 ^b>	2,70 ^b>

^a)    od 1991 roku po denominacji złotego

^b)    transport i łączność

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Transportochłonność..., Roczniki Statystyczne GUS.

Natomiast udział wydatków budżetowych na transport w wydatkach budżetu ogółem wzrósł z 3,67% w 1980 roku do 8,15% w 1982 roku, przy czym ta ostatnia wartość była najwyższa w badanym okresie. W 1983 roku udział ten spadł do 7,22%, a następnie do 5,94% w 1984 roku i aż do 1988 roku oscylował wokół 5% wydatków budżetu ogółem, a w roku 2001 spadł do poziomu 2,7%.

Można więc zauważyć tendencję do obniżania udziału wydatków budżetu państwa na transport. Zjawisko to nie jest korzystne, ponieważ transport w Polsce jest niedoinwestowany, wymaga modernizacji, w związku z czym jest niekonkurencyjny w stosunku do przewoźników z krajów Europy Zachodniej.

1

   J. Burnewicz, W. Grzywacz: Ekonomika..., s. 113.

2

   Ekonomika..., s. 13.

3

’ J. Burnewicz, W. Grzywacz: Ekonomika..., s. 14.

4

¹ Ekonomika..., s. 14.

5

‘ .1. Bumewic/, W Grzywacz: Ekonomika .... s. 1 14.

6

Ekonomika..., s. 14.