skanuj0009

polega właśnie na zdoInoś.cLjiadŁw.aniąjo ■ szechnych praw, cho-ciaż pod warunkiem, że_temu samemu prawu zarazem sam bę-" dziejpodlegać” W Jeśli u Rousseau idea prawodawczej woli ludu znalazła konkretyzacją w teorii ustroju demokratycznego, to Kant ideą moralnej woli prawodawczej objaśnia w koncepcji „państwa celów” jako wspólnoty opartej na prawie moralnym i przestrzeganiu go przez każdego członka państwa. Kant podkreśla, że

„państwo celo w”,., jest, „tylko_ideałem. Jego rola w kantowskiej

etyce polega na udobitnieniu normatywnego charakteru moralności, tj. zależności wartości moralnej czynu od respektowania w motywacji powszechnego prawa moralnego.

Autonomia moralna ludzkości nie oznacza jednakże automatycznego niejako przestrzegania norm moralnych przez jednostki. Podlegają one bowiem wpływom zmysłowości i osobistym zainteresowaniom własnym szcząściem, z tego wzglądu prawo moralne występuje dla jednostki jako powinność. Człowiek indywidualny należy do._.dwu...św_iatów: świata_ intelektu i_„czystej woli” oraz _ świata zmysłowego. Z powodu tego rozdwojenia stoi on przed powinnością moralnego postępowania i niezbędnością dokonania właściwego wyboru.

K ant dość _ pesym i sty ezn i o nr. en i.ał_..n> ośli wości jednostki do spełnienia moralnej powinności ze względu na jej przynależność do__..świata zmysłów” i .jej naturalne skłonności, Byłoby to możliwe w wypadku „nieskończonego postępu” w moralnym doskonaleniu, czyli przy założeniu nieskończonego trwania ludzkiej osobowości, tj. przy założeniu nieśmiertelności duszy. Teza o nieśmiertelności duszy odrzucona jako teza teoretyczna i egzysten-. cjalna powraca jako |„postulatA'bżumir7oraktycznego’\ czyli intelektualna koncepcja, która uświadamia jednostkom ich własną_ sytuację i może ukierunkować ich działalność,, wskazując.Jny/za-dania. Sens tezy o nieśmiertelności duszy polega zatem na udobitnieniu roli procesu ciągłego doskonalenia jako warunku realizacji nakazu prawa moralnego.

Kant nie zadowala się stwierdzeniem występowania sprzeczności w istnieniu indywidualnym, podejmuje kwestię ich wyrównania i z tego względu rozpatruje pojęcie „dobra najwyższego",

¹² Ibidem, s. 78.

ft które polega na zespoleniu szczęścia i. cnotliwości moralnej.JLo.^ chodzące ze zmysłowości poczucie ..szczęścia i wywiedziona z rozu-| "rnlTmoralność nie są dla Kanta równorzędne. Moralność uważał Kant za warunek szczęścia, które nic jest jednakże bezpośredni    nim 'wynikiem postępowania moralnego. Między doskonałością

f    moralną i szczęścidm 'zachodzi' antynomia, gdyż .nie są one do

i    siebie sprowadzalnc, a stanowią silne inspiracje działania jod-

p    nostki. Kant poszukuje rozwiązania tej antynomii powołując się

|    na odczucie zadowolenia z samego siebie, które może przybrać

fi    postać „zadowolenia estetycznego”, gdy zadowoli się skłonności

(zmysłowe, bąclź postać „zadowolenia intelektualnego”, gdy spełnia się maksymy moralne. Nie były to jednakże zadowalające.

|    rozwiązania tej antynomii, skoro Kant wnosi o niezbędności od-.

I    wołania się do koncepcji Boga jako „postulatu rozumu praktycz-

f    nego”. Zharmonizowanie moralności i szczęścia byłoby możliwe

f    tylko przy założeniu istnienia Boga jako przyczyny zjawisk zmy-

|    słowych a zarazem inteligencji usposobionej moralnie. „Najwyż-

‘ szc cłobro jest możliwe tylko pod warunkiem istnienia Boga” j Nie jest to sprzeczne z ideą moralnej autonomii rozumu, gdyż Boga nic pojmuje się jako moralnego prawodawcy, choć obo-!    wiązki moralne można wyobrażać sobie jako boskie przykaza-

|    niaNj^oncepcja Boga jako „postulatu" nie jest. „teoretycznym <'

j    dogmatem”, ani stwierdzeniom faktu jego .istnienia. Jest to po-

j    jęcie o znaczeniu praktycznym, któro można rozumieć dwojako,

i    gdj”ż z jednej strony, daje jednostce nadzieje na możliwość uzy-

l    skania „dobra najwyższego”, ale z drugiej strony, może też ozna-

i czać, że „dobro najwyższe” nie jest osiągalne dla człowieka, lecz" i    dopiero dla Boga,..

Jako trzeci „postulat rozumu praktycznego” wymienia Kant 'ifkjyolność jako zasadę autonomii moralnej„gzylLniezależności od ,,świąta„zmy.słów”—i-zdolności...deJ.Qnninovv.an[ojwolj przez wolność czyli zdolność działania odpowiedzialnego. Wolność jako odpowiedzialność nie jest tezą teoretyczną, opartą na danych zmysłowych, lecz jej istnienie wynika ze świadomości moralnego normowania działań, ze świadomości wyboru motywów postępowa

li I. Kant, Krytyku pruktycznetm rozumu, przd. .1. Gałecki, HKK, Warszawa 1972, s. 202.

517

516