skanuj0010

•    rodzaj ładunku, a więc jego podatność transportową, która wiąże się z koniecznością użycia standardowych łub specjalistycznych, a więc droższych w zakupie i w eksploatacji, środków transportu,

•    wartość ładunku, czyli ustalanie stawek ad valorcm (im bardziej wartościowy ładunek, tym stawka jednostkowa wyższa),

•    wielkość partii ładunkowej,

•    odległość przewozu,

•    termin dostawy, który jest związany z szybkością poruszania się środków transportowych oraz specyficznymi procedurami organizacyjnymi, jak np. w firmach kurierskich,

•    użycie jednostki ładunkowej, a zwłaszcza kontenera, co powoduje, że cena jednostkowa nie zależy już wówczas ani od rodzaju ładunku, ani od jego wartości czy wielkości przesyłki; mamy wówczas do czynienia z ceną za jednostkę ładunkową.

1.8. Gospodarcze funkcje transportu

W każdym państwie transport stanowi ważny dział gospodarki, wnosząc swój wkład do wypracowywanego dochodu narodowego. Przykładowo, udział transportu w produkcie krajowym brutto (PKB) w Polsce w 2004 r. wyniósł 7,6% (w 2003 r. - 7,8%)⁵.

Podstawowe znaczenie transportu polega na jego usługowej roli wobec pozostałych działów gospodarki narodowej oraz na zaspokajaniu popytu na usługi transportowe ze strony ludności. W przypadku towarów, praca przewozowa wykonana przez transport powiększa ich wartość i w tej postaci, jako część wartości wytworzonych i przemieszczonych dóbr, jest zaliczana do dochodu narodowego. Do PKB zaliczane są także usługi transportowe, wykonane na rzecz pasażerów.

Od tej ogólnej prawidłowości istnieje wszakże wyjątek. Dotyczy on sytuacji, w której usługi transportowe są przedmiotem eksportu, a wpływy uzyskane z tego tytułu znajdują swoje odbicie w bilansie płatniczym państwa. Sytuacja taka występuje wówczas, gdy przewoźnik wykonuje zlecenie na rzecz zagranicznego zleceniodawcy, niezależnie od tego, czy przewozi ładunki krajowe czy zagraniczne. Z drugiej strony przewoźnicy krajowi mogą też przyczyniać się do obniżki wydatków na import usług transportowych przez krajowych kontrahentów, oczywiście pod warunkiem że dysponują odpowiednim ilościowo

• Ml* Jdlttd »!itiim httMuMMWd ł ,|tłwni'|tn t lt rytlu MdlyM y* / tu jm i vvtvvv 'I.iI j»i iv j*l | hitii tlotyi /.j j.M.łti.Ddot    4 |*f«)>*!• r| Mdńy/łŁ-n- } I    t|«l

* *»• ł nD mi j* i(d». >» I- *

ł‘t" f U i Ihlhl

łłł i jakościowo potencjałem przewozowym, dostępnym w określonym miejscu i czasie.

Transport jest więc komplementarny wobec całej gospodarki narodowej, przyczyniając się do jej wzrostu. Możemy powiedzieć, że od sprawnego systemu transportowego zależy w poważnej mierze jakość tej gospodarki i jej konkurencyjność na rynku regionalnym lub światowym. Należy wszakże dostrzegać i odwrotną zależność, polegającą na zainteresowaniu i przekonaniu gospodarki narodowej, co do posiadania nowoczesnego systemu transportowego. Chodzi tu nie tylko o środki finansowe, przekazywane na rzecz transportu (przede wszystkim na inwestycje infrastrukturalne), ale także o to, czy istnieją krajowi dostawcy nowoczesnych urządzeń transportowych oraz firmy świadczące usługi budowlane, remontowe i inne na rzecz transportu, wspomagające go wysoką jakością wykonywanych prac. Podnoszenie wydajności systemu transportowego nie przynosi przecież żadnych korzyści samemu systemowi, a przynosi je wyłącznie kontrahentom, korzystającym z usług transportowych.

Jedną z podstawowych funkcji transportu jest tworzenie użyteczności przestrzennej dla przemieszczanych dóbr. Zjawisko to dotyczy sytuacji, w której towary, wyprodukowane w danym miejscu, mogą nie mieć żadnej wartości użytkowej, ponieważ nie ma na nie popytu, gdyż albo nie są nikomu potrzebne, albo też miejscowy rynek został nimi nasycony. Jednakże dobra te, przewiezione w inne miejsce, mogą spotkać się z zainteresowaniem kupujących, co oznacza, że nabrały one w ten sposób konkretnej wartości użytkowej.

To samo dotyczy tworzenia przez transport użyteczności czasowej dla przemieszczanych ładunków. Przykładowo, części zapasowe, spoczywające w magazynie producenta, nie mają chwilowo żadnej wartości użytecznej. Dopiero powstanie awarii lub uszkodzenia powoduje, że części te muszą być dostarczone w określonym czasie, przez co ich użyteczność nabiera właściwego znaczenia.

Transport, ze względu na swe specyficzne cechy, spełnia jeszcze wiele innych funkcji gospodarczych, a mianowicie;

1)    transport jest niezbędnym składnikiem zaopatrzenia i dystrybucji towarów,

2)    transport zwiększa zasięg przestrzenny rynków zbytu i zakupu towarów,

3)    transport jest niezbędnym elementem, umożliwiającym uprawianie na szeroką skalę kooperacji przemysłowej, zarówno w skali lokalnej, regionalnej, jak i światowej,

4)    transport, dzięki swoim możliwościom, zapewnia obsługę produkcji realizowanej na skalę masową,

5)    transport jest niezbędnym elementem, integrującym gospodarkę krajową z rynkiem międzynarodowym,

6)    dostępność usług transportowych jest jednym z ważniejszych czynników przy rozpatrywaniu nowych lokalizacji dla zakładów produkcyjnych,

V) islnicjąca infraslriikliii.i transportu, zarówno liniowa, jak i punktowa, po-vv 1111 u j < ■ bc/i Miśi cc lino mz.wój innych rodzajów działalności gospodarczej, |,il- itp liiiiiilliiwcj, (iii y.slyi znej, usługowej, naprawczej, logistycznej itp.

29