skanuj0011

VI. NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE - INCOMPATIBILITATES

Niezgodności recepturowe są to nieprzewidziane i niezamierzone zmiany cech fizycznych, chemicznych i farmakologicznych leku recepturowego prowadzące do zmniejszenia, zmiany lub zaniku jego działania leczniczego.

Niezgodności fizyczne lub chemiczne obejmują niemieszanie się składników, przekroczenie iloczynu rozpuszczalności, powstawanie strątów w wyniku zmiany rozpuszczalnika lub zmiany odczynu, a także w wyniku reakcji podwójnej wymiany. Niezgodności recepturowe występują również podczas sporządzania leku recepturowego, gdy nie otrzymujemy pożądanej, właściwej postaci leku. Na przykład środek leczniczy nie rozpuszcza się w przepisanym rozpuszczalniku lub dwie zestawione sole reagują ze sobą, dając osad. Środki lecznicze wchodzące w skład recepty ulegają niekorzystnym zmianom prowadzącym do częściowego lub całkowitego rozkładu. Na przykład po zmieszaniu roztworu adrenaliny z alkalicznym roztworem sulfacetamidu następuje szybki rozkład adrenaliny łatwo utleniającej się w środowisku alkalicznym.

W podręcznikach spotykamy podział niezgodności na trzy podstawowe grupy:

-    niezgodności fizyczne,

-    niezgodności chemiczne,

-    niezgodności fizjofarmakodynamiczne (terapeutyczne, farmakologiczne).

Należy pamiętać o tym, że powstałe w leku recepturowym niezgodności

mogą być:

a)    dostrzegalne organoleptycznie; widoczne: zmiana barwy, wytrącenie osadu, rozpływanie maści; wyczuwalne powonieniem: nieprawidłowy zapach leku, itp.;

b)    niedostrzegalne organoleptycznie, np. adsorpcja alkaloidów (rec. 7), hydroliza soli benzylopenicyliny (rec. 67 i 68);

c)    specjalną grupę tworzą niezgodności określone w piśmiennictwie jako „ukryte”, tj. występujące dopiero po pewnym czasie - zazwyczaj wtedy, gdy lekarstwo zostało już wydane pacjentowi, np. wytrącanie się alkaloidów, niektóre reakcje podwójnej wymiany (rec. 35-37). W tych przypadkach wymagamy od receptariusza dużego zasobu wiadomości teoretycznych, które pozwolą mu przewidzieć wystąpienie nieprawidłowości w sporządzonym leku, a co najważniejsze, zapobiec im w miarę możliwości. W wielu przypadkach mamy do czynienia z niezgodnościami złożonymi, gdy np. w roztworze wytrącają się