skanuj0013

w tym miejscu płytkę sercową mezodermy. Leży ona do przodu od błony gardłowej i zrasta się z mezodermą przegrody poprzecznej. Każde skrzydełko rośnie na boki, oddzielając ektodcrmę od entodermy i dochodzi do strefy połączenia listków mezodermy pozazarodko-wej

. Skrzydełka wyrastające z tylnego końca smugi pierwotnej biegną wokół brzegów błony stekowej i łączą -się z mezodermą szypuły brzusznej, częściowo uczestnicząc w jej tworzeniu

W tym samym okresie z ogonowej ściany pęcherzyka żółtkowego wyrasta w kierunku mezodermy szypuły brzusznej entoriermalny uchyłek omoczni.

Wczesny zarodek irójlistkuwy posiada kształt jak gdyby spłaszczonej, groszkowatej tarczki. Następująco potem zmiany kształtu wynikają głównie z powstania i wzrostu cewy nerwowej, różnicowania się mezodermy wewnątrz-zarodkuwej, powstania wewnątrzzarodkowej jamy c-iala i powiększania się owodni.

Poci wpływem pierwotnego organizatora osiowe pasmo ektodermy między węzłem Henscna a bierną gardłową zaczyna grubieć i tworzy płytkę 'nerwową. Płytka ta jest szersza w części przedniej i wkrótce 'powstaje z niej podłużna rynienka nerwowa. Z boków jest ona otoczona pasmom tkanki późniejszego grzebienia nerwowego (str. 102). W miarę pogłębiania się rynienki nerwowej brzegi płytki wznoszą się i zawijają do środka, a potem łączą się w linii środkowej, tworząc cewę nerwową. Ponad cewą pYzebicga ciągła warstwa ektodermy. Tworzenie cewy nerwowej postępuje dalej w kierunku głowowym i ogonowym, ale końce cewy pozostają przez pewien czas otwarte, tworząc, otworki nerwowe przedni i tylny. W czaszkowej części płytki nerwowej znajdują się trzy zgrubienia, które po zamknięciu utworzą trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe. Cewa 'nerwowa rośnie szybko na długość, tworzy zgięcie grzbietowe i wkrótce zaczyna wybrzuszać się do jamy owodrti.

W tym czasie meźoderma y/ewnątrzzarod-kovła zróżnicowała się na trzy główne okolice: pasmo mezodermy. lezące wzdłuż struny grzbietowej, mezodermę pośrednią, leżącą bocznie od poprzedniej, i boczne płyty rnszodcrmalne. rozciągające się od brzegu mezodermy pośredniej do miejsca połączenia z mezodermą pozazarodkową. Poczynając od końca głowowego, mezodermą leząca wzdłuż struny grzbietowej zaczyna się dzielić (segmentacja melameryczna) na szereg odcinków, zwanych sotniiami. Każdy somit uczestniczy w tworzeniu dwu przylegających do siebie- kręgów i ich krążka tnijdzykręgowego. segmentu mięśni somatycznych t skóry. Mezodemna'po-średnia-uczestniczy w tworzeniu układu moczowego, gonad i nadnerczy,

W bocznych płytach mczodermalnych, łączących się ze sobą w płytce sercowej, powstają między warstwami ■ komórek liczne szczeliny, zlewające się w wewnątrzza podkową jamę ciała. Początkowo jest to zamknięta jama o kształcie podkowy. Ramiona jej leżą w bocznych płytach mezoderniy. wzdłuż mezodermy pośredniej. Pętla łącząca, która tezy w płytce sercowej, tworzy pierwotną jamę osierdziową. Mezodermą boczna zostaje w ten sposób po-dzielona na dwie blaszki otaczające jamę ciała, Mezodermą somatopłeury przylega do eklo denny, a mezodermą splanchnopłeury przylega do entodermy. Początkowo boczna ściana obu ramion jamy ciała utworzona jest przez strefę styku mezodermy pozazarodkowej, lecz wkrótce ściana to ulega przerwaniu w jej tylnym odcinku i ustala się połączenie między wc.wnątrzzaiodkową a pozazarodkową jamą ciała. Połączenie to znajduje się na wysokości późniejszego jelita środkowego i tylnego, w związku z czym nie mają one krezki"brzusznej.

Szybki wzrost układu nerwowego i powiększanie się jamy owodni prowadzi do poważnych zmian we wzajemnym położeniu głównych twurów, pochodzących z tarczki zarodkowej. Przodomózgowie uwypukla się ku górze i do przodu, do jarny owodni, a przegroda poprzeczna, osierdzie i błona gardłowa przesuwają się ńa jego powierzchnię brzuszną, W końcu dochodzi do zupełnego odwrócenia ich położenia. Przegroda poprzeczna, leżąca początkowo do przodu od osierdzia, przechodzi na jogo stronę brzuszną, a potem układa się do tylu od niego. Podobnie w ogonowym odcinku zarodka miejsce przyczepienia szypuły brzusznej, zawierającej omocznię, przesuwa .się stopniowo na powierzchnię brzuszną. Procesy tworzenia fałdów głowowego i Ogonowego wraz z nieco mniej nasilonym fałdowaniem bocznym prowadzą do włączenia górnej części wtórnego pęcherzyka żółtkowego w obręb ciała zarodka, jako cewy jelita pierwotnego, Wraz z postępującym powiększaniem się owodni linia jej przyczepu do zarodka staje się coraz mniejszą elipsą na brzusznej ścianie ciała i tworzy pierwotny pępek. Sznur pępowinowy jest więc pokryty z zewnątrz przez somatoplnurę owodni,. która otacza szypulę brzuszną (i uwodnię), splanchnopleurę zwężającej się szypuły pęcherzyka żółtkowego (przewód żółtkowo-jułitowy — ciactus inte-stinovitellinus) i połączenie między wewnątrz-zarodkową i zewrtątrzzarodkową jamą ciała.

Przewód ż.ółtkowo-jelilowy łączy pęcherzyk żółtkowy z jelitem środkowym. Do przodu od niego teży jelito przednie, ograniczone od strony głowowej przez błonę gardłową, a od strony brzusznej przez pierwotną jamę osierdzia i przegrodę poprzeczną. Do tyłu od jelita środkowego leży jelito tylno, sięgające do błony stekowej. Od brzusznej ściany jelita tylnego odchodzi entodernialna omucznia i mały uchyłek —- jelito ogonowe.

Wraz z postępem tworzenia się fałdów głowowego, ogonowego i fałdów bocznych, gruszkowata tarczka zarodkowa o prostej budowie przyjmuje stopniowo kształt przecinka, z rozszerzetiicm głowowym i łagodnie zwiniętym tułowiom i ogonein. Pierwotna krzywizna

Ftiidy- głowowy, ogonowy i boczne

P r z e k t t% j 5 I r ?. a I k o v* v

Przekrój czołowy

f śf płyta nerwciws

Jama owodni J \

w, t ■    \

/^^Mńzodetnio // OSlQW3

Mezodermą j'g    \    ,

pośredni    \

Wewnąi/z -

f&j SomatOploure ^X.,.- zarodkowa

u

T

jjff PiHrwolna jama j    h,

j Pęcherzyk j żc'j Elkowy Przegroda poprzeczna    —»_----------

osierdziowa

1    *    ........... idlUUMIwa

Wewnąl/Z -    _„>;' V\®Sfy^v:    ?    . ,

zarodkowa .._!■ 4.....Strefa styku

jama dala j "I    m^odermy

I    Splanclumpleufa

i    \\ ” ’

zarodkowa

Miejsce przekroju-----

nerwowa .-

/^^Przedn! i tylny otworek nerwowy s :    Fkiodcmiaj

grzbietowej ⁿ³ ' -Zrośnięta rewa J \

Częściowe wpnklenia ^ fi pęcherzyka

żółtkowego    ę\ \V.    _?

- jeHto pierwotne V,\ \

i i - “

*» V    »• 'i- \ł • ;k --

ko w a 0 / /? \\s W ^r'X

fi A^y

W rtf-iktAtrtsłia Vr. \

X, pipkowe

f > /P\ .;%S-rX

Połączenie między poza- i wewnątrz-

Miajsca przckioju •

,/J? grzbietowe    iarodkowt|

'    I    '■■■?:,    *.

I f 1 i

}

i