skanuj0014 2

anarchizmu, wspiera ruchy anarchistyczne i jest też przez nie popierana. Dzięki tym właśnie elementom swoich poglądów przeżył np. okres niezwykłej popularności w latach sześćdziesiątych jeden z przedstawicieli tego sposobu myślenia, powołujący się równocześnie na Freuda, na Marksa i na Mao Tse-tunga — filozof z Frankfurtu Herbert Marcuse. Wystąpił on z niezwykle gwałtowną krytyką współczesnego społeczeństwa mieszczańskiego jako systemu, który, kierując się jednostronnie zasadą maksymalnej produkcji i konsumpcji będącej celem samym w sobie i traktując indywidualny sukces w tych dziedzinach jako miarę wartości człowieka — prowadzi nieuchronnie do zniszczenia w nim naturalnych wartości ludzkich i ukształtowania się człowieka jednowymiarowego. Wyprowadzane stąd hasło radykalnej odnowy wobec tego społeczeństwa, mówienia mu zasadniczego „nie” stało się sztandarowym hasłem mchów studenckich, które przetoczyły się przez Stany Zjednoczone i Europę w roku 1968. Rozgłos Herberta Marcusa przeminął wraz z tymi ruchami. Między innymi Erich Fromm wystąpił z jego ostrą krytyką, upatrując w tego rodzaju teoriach przejaw głębokiego kryzysu psychoanalizy.

Żaden z wariantów psychoanalizy nie został nigdy uznany przez psychologów uniwersyteckich za w pełni naukowy, głównie z powodu dużej dowolności interpretacyjnej i nadmiaru domysłów na temat mechanizmów nieświadomych, niedostępnych bezpośredniemu badaniu. Próby unaukowienia psychoanalizy i weryfikacji jej hipotez, zwłaszcza biologicznych, za pomocą eksperymentów, podejmowane w Stanach Zjednoczonych przez takich autorów, jak Robert Sears, Rene Spitz, Ernest R. Hilgard, Lawrence S. Kubie, nie przyniosły również większych rezultatów. Z drugiej strony, wśród psychoanalityków zaczęło ugruntowywać się lekceważenie „scjentyz-mu” nauki akademickiej, zacieśnionej do badania fragmentów zachowania, a ignorującej życie człowieka jako całości. W ten sposób rozdźwięk między psychoanalizą a psychologią naukową, zwłaszcza eksperymentalną, w miarę upływu czasu nie tylko nie zanika, ale nawet pogłębia się.

W praktycznej psychologii klinicznej, a także w opinii publicznej nie maleje natomiast popularność ogólnego sposobu myślenia wprowadzonego przez psychoanalizę. Dotyczy to zwłaszcza psychologii humanistycznej.

Termin „psychologia humanistyczna” jest nazwą zbiorczą dla różnych „szkół” psychologii klinicznej, stanowiących w swoich najogólniejszych założeniach konkretyzację fenomenologii i egzystencjonałizmu, które w Europie mają już za sobą dłuższą historię i zachowały w niej charakter kierunków filozoficznych, szukających odpowiedzi na pytania o istotę ludzkiego poznania i ludzkiego bytu. Przeniesione ze znacznym opóźnieniem do Stanów Zjednoczonych, nabrały tam szybko konkretyzacji praktycznej i w tej postaci zostały reeksportowane do Europy. Dotyczy to zwłaszcza egzystencjalizmu, który w Europie wyrażał pesymistyczny pogląd na naturę i los człowieka jako istoty grzesznej, pożądliwej, przerażonej, targanej wewnętrznymi konfliktami, bezsilnej wobec świata, do którego została bez własnej woli „wrzucona” i „skazana na życie” w nim. Brzmi w tym jakby

i    lalekie echo biblijnego pojmowania człowieka obarczonego skutkami grzechu 11 ierworodnego i wyrzuconego z raju w świat mu nie znany, obcy i wrogi. Taki leż był obraz człowieka w ujęciu Freuda. W tradycji amerykańskiej natomiast 11 kształtował się raczej optymistyczny pogląd na człowieka jako istotę z natury dobrą i silną, borykającą się co prawda z trudnościami, lecz mającą szansę na

ii    h przezwyciężenie i osiągnięcie indywidualnego sukcesu życiowego. Taki optymizm cechuje specyficznie amerykańską filozofię pragmatyzmu i specyficznie amerykańską psychologię behawiorystyczną, obiecującą sukces 11 • mu, kto umie manipulować innymi. Psychologia humanistyczna zrodzona na rjuncie amerykańskim podnosi tę optymistyczną filozofię do rangi naczelnej /asady myślenia o człowieku. Przejmując od europejskich egzystencjalistów pioblematykę indywidualnego bytu i losu ludzkiego, a od fenomenologów pmblematykę indywidualnej treści ludzkiego poznania, przedstawiciele 11;ychologii humanistycznej nadają im również interpretację optymistyczną. /. optymizmem w poglądzie na człowieka łączy się jednak u nich l ssy mistyczny pogląd na świat, który go otacza, co już stanowi sprzeczność /11 adycyjnym amerykańskim samozadowoleniem z własnego „stylu życia” urny oflife).

Taki obraz dobrego człowieka w złym świecie rysował się już u amerykańskich neofreudystów, psychoanalityków kulturowych, ale dopiero w psychologii humanistycznej został podniesiony do rangi podstawowego założenia.

85