skanuj0022 (19)

*■—•38—

KLASYFIKACJA ZJAWISK TURYSTYCZNYCH

E. Cohen (1972) zaproponował podział turystów na cztery grupy. Wydaje się, iż kryterium ich wyodrębnienia jest głębokość kontaktu ze środowiskiem odwiedzanym, zaangażowanie turysty w przygotowanie i sama organizacja wyjazdu.

1)    Turysta masowy, podróżujący w sposób zorganizowany (organized mass tourist),

2)    Turysta masowy, ale podróżujący indywidualnie (individual mass tourist),

3)    Turysta indywidualny, przyzwyczajony do komfortu (explorer),

4)    Turysta indywidualny, integrujący się całkowicie z kulturą środowiska odwiedzanego (drifter).

Biorąc pod uwagę specyfikę konkretnego kraju i zachowania turystów na rynku wewnętrznym, można wyodrębnić dla każdego państwa lub nawet regionu inny podział uczestników ruchu turystycznego. Charakterystyczny podział dla Francji lat siedemdziesiątych XX wieku prezentuje Marc Boyer (Przecławski, 1996):

1)    Turysta wyjeżdżający dla odpoczynku aktywnego, uprawiania sportu,

2)    Turysta wyjeżdżający dla wykonywania prac rzemieślniczych w domu lub pracy w ogródku,

3)    Turysta wyjeżdżający dla poznania kultury, kontaktów ze sztuką.

Podział ten jest dosyć zastanawiający, a nawet kontrowersyjny, jednak należy tu pamiętać o specyfice opisywanego rynku i określonych zachowaniach.

Interesującą koncepcję modelu turysty i turystyki zaproponował J. Jafari (1987). W obręb modelu wchodzi sześć elementów i procesów:

„Element I” Jafari nazywa inicjacją, jest ona związana z codziennością jednostki. Codzienność może inspirować do podjęcia przygotowań w celu rozpoczęcia podróży i w efekcie uprawiania turystyki.

„Element II” nosi nazwę emancypacji. W tej fazie osoba przekształca się w turystę. Jafari dzieli tę fazę jeszcze na fazę „separacji”, czyli wyjazd, podróż, zbliżenie się do celu, i „deklarację”, wtedy „turystyka staje się scenariuszem dla nowej postaci, a miejsce wakacji sceną dla jej występów” (Jafari, 1987, str. 6). Wówczas okazuje się, czy dotychczasowe środowisko turysty determinuje jego zachowania na wakacjach.

„Element III” to ożywienie. Jest ono związane ze znalezieniem się w nowej rzeczywistości, codzienność staje się przeszłością, a wszystko to, co nowe, fascynuje, wciąga i zaciekawia.

„Element IV” określa się jako repatriację, czyli powrót do życia codziennego. W elemencie tym występują jeszcze dwie fazy: „przywrócenie” zaczynające się w momencie wyjazdu i „poddanie się”, czyli pogodzenie z codziennymi obyczajami, kulturą i zachowaniem.

„Element V” nazwano wcieleniem. Na tym etapie turysta wrócił do codziennego życia, ale w jego pamięci pozostał ślad wyjazdu, który może być motywem inspirującym do kolejnych podróży, turysta został „wchłonięty” przez urok turystyki.

„Element VF stanowi czas pomiędzy momentem wyjazdu a powrotu turysty. W tym czasie toczy się normalne życie w miejscu stałego zamieszkania, wydaje się, że im dłuższy pobyt turysty poza granicami, tym większy szok kulturowy (Zdebski, 2003).