str 2

2.1. Droga do gospodarki rynkowej

2. Gospodarka rynkowa

Działalność ludzi zmierzającą do zaspokajania ich potrzeb nazywamy procesem gospodarowania. Procesy gospodarowania przebiegają w określonych warunkach prawnych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych. Ogół tych warunków jest nazywany gospodarką lub systemem gospodarczym.

Aby zaspokoić swoje potrzeby, człowiek podejmuje działalność gospodarczą. Proces gospodarczy obejmuje cztery fazy: produkcję, podział (czyli dystrybucję towarów od producenta do konsumenta), wymianę (czyli handel) oraz konsumpcję. Konsumpcja polega na zużywaniu zakupionych lub otrzymanych dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb człowieka. Osoba nabywająca towary dla zaspokojenia swoich bieżących potrzeb to konsument.

Dobra ekonomiczne (gospodarcze) to wszystkie dobra materialne wytworzone przez człowieka w procesie produkcji, służące do zaspokojenia ludzkich potrzeb. Dobra czerpane przez człowieka bezpośrednio z przyrody i zaspokajające jego potrzeby to dobra wolne.

Wszystkie społeczeństwa mają ograniczone zasoby ziemi, surowców, pracowników i kapitału. Nie mogą więc wyprodukować dostatecznej ilości dóbr i usług, aby zaspokoić swoje potrzeby. Muszą zdecydować, co, jak i dla kogo produkować. W tym celu organizują życie gospodarcze. Tak powstają systemy ekonomiczne.

System ekonomiczny to zbiór praw, instytucji, działań, wartości i ludzkich motywacji, które tworzą podstawy podejmowania decyzji ekonomicznych.

W gospodarce rynkowej poziom produkcji, konsumpcji, inwestycji i oszczędności jest kształtowany przez wzajemne oddziaływania elementów rynku.

2.1. Droga do gospodarki rynkowej

Podstawowy podział systemów ekonomicznych został dokonany ze względu na sposoby podejmowania decyzji ekonomicznych.

System ekonomiczny
Rynkowy	Kierowany (centralnie planowany)
opiera się na własności prywatnej i działaniu mechanizmu rynkowego^1; mechanizm rynkowy polega na ustalaniu ceny towaru na rynku	opiera się na własności publicznej; najważniejsze decyzje ekonomiczne (np. dotyczące kierunków i wielkości produkcji, cen wyrobów) są podejmowane przez władzę

³odstawowe systemy ekonomiczne

Systemy rynkowy i kierowany nie występują w czystej formie w żadnym z krajów świata. W krajach europejskich przeważają systemy o cechach charakterystycznych dla gospodarki rynkowej, jednak można w nich obserwować interwencję państwa w życie gospodarcze. W tych krajach istnieje sektor zarówno własności publicznej, jak i prywatnej. •V praktyce współczesna gospodarka jest więc oparta na trzecim systemie - mieszanym.

System ekonomiczny mieszany łączy pewne cechy gospodarki rynkowej i kierowanej, z przewagą jednej lub drugiej.

W większości krajów decyzje ekonomiczne wynikają z praw działania rynku, ale jednocześnie państwo ma mniejszy lub większy wpływ na gospodarkę.

Pojęcie mechanizmu rynkowego szczegółowo wyjaśniono w rozdziale 2.2.