STR193

Edukacja i rozwój Kielce 1995

I. W kręgu zagadnień pedeutologicznych

:ra pacławska

NAUCZYCIEL JAKO PROMOTOR ZMIAN W PROCESIE EDUKACYJNYM

Od kilku lat zmiany w praktyce edukacyjnej i naukowych staraniach pedagogiki zegane są z perspektywy tzw. „radykalnego cięcia epistemologicznego" (Witkowski, !). Należy przez to rozumieć takie spojrzenie na proces edukacyjny, w którym ;puje przede wszystkim status „faktu" w pedagogicznym opisie poszczególnych icji oraz całego procesu. Konsekwencje takiej zmiany są daleko idące: obwieszczono lę paradygmatu nauk pedagogicznych. Choć nie określono nowego „paradygmatu", zawiera się on — co do tego panuje konsensus — w ramach postulatu pluralizmu, :erpniętego w pierwszej kolejności z poczucia bezradności wobec pluralizmu form tyki, która choć nie wywróciła jeszcze tradycyjnych wyobrażeń o procesie edukacyj-to jednak nie poddaje się ani denominacji pod postacią „chaosu", ani przywołanemu odmieniony — „paradygmatowi".

Zatrzymując się na chwilę nad postulatem pluralizmu kierowanym ze strony opisu ktyki pod adresem przyszłego „ładu teoretycznego", wypada stwierdzić, że postulat przede wszystkim jest traktowany jako otwarcie demokratycznej szansy dla każdej tradycji pedagogicznego myślenia i działania. Przedwcześnie starzejący się klasyk oczesnej filozofii nauki, Feyerabend (1979) napisał, że „jednomyślność opinii może odpowiednia dla przestraszonych ofiar jakiegoś (starodawnego czy nowoczesnego) , względnie dla słabych, uległych zwolenników jakiegoś tyrana, różnorodność opinii cechą konieczną wiedzy obiektywnej i metoda, która popiera różnorodność jest Też metodą zgodną z humanistycznym poglądem na świat".

Istota zmiany, o jakiej mowa, zawiera się więc w uznaniu równoprawności wielu tod i procedur badawczych, uznaniu, iż „wiedza naukowa jest zatem prawdopodobna, pozycjonalna, podatna na różne interpretacje i ma charakter paradygmatyczny".

W praktyce edukacyjnej oznacza to otwarcie się na edukację humanistyczną sensie, jaki nadaje swej „pedagogice uciśnionych" Paolo Freire (1972), pedagogice, óra musi być ukuta z a nie dla uciśnionych (...) w nieustającej walce o odzyskanie ich owieczeństwa".

Gdy mimo zniechęcającego patosu w tego rodzaju stwierdzeniach, bogatsi o doświad-nia pierwszych lat ładu liberalnego, zdamy sobie sprawę z wyzwań jakie niezależnie woli i przepisów pedagogiki realizuje praktyka, wówczas konstatacja tendencji praktyce edukacyjnej staje się wręcz banalnie oczywista. Dziś transformatywność jest jednym z podstawowych wymiarów jakości procesu edukacyjnego. Edukacja zmiany, w zasadzie zorientowana na znoszenie barier w dochodzeniu do pełni tożsa-