STR227

Edukacja i rozwój Kielce 1995

A ANNA KOTUSIEWICZOWA

SAMOOKREŚLENIE ZAWODOWE NAUCZYCIELA

Każda idea edukacyjna, każda koncepcja, tym bardziej reforma oświatowa, ma szansę ącwodzenia, gdy spełnia się na poziomie relacji: nauczyciel i jego uczniowie.

Można założyć, że od sposobu ujmowania i rozumienia podmiotu wychowania, i lakże od tego, jak nauczyciel sam siebie postrzega i sytuuje w zawodzie, zależy znacznym stopniu społeczny sens i moralne znaczenie jego edukacyjnych działań. W pedeutologii przyjmującej za podstawę stanowisko psychologii poznawczej, amowiedza i konstruowane na jej podstawie autodefinicje i samookreślenia stanowią eden z ważniejszych obszarów badawczych. Podstawowy problem, to pytanie o uwarunkowania oraz dynamikę przemian w strukturze nauczycielskiej samoświadomości, a także xh związek z poziomem zawodowego funkcjonowania nauczyciela.

Pojęcie „samookreślenie zawodowe nauczyciela" można określić, jako zespół twierdzeń orzekających o tym, jak nauczyciel sam siebie określa w swojej zawodowej funkcji, ak postrzega i interpretuje swój zawód i własne środowisko zawodowe.

Samookreślenie zawodowe nauczyciela jako kategoria pojęciowa spełnia co najmniej zwie ważne funkcje: po pierwsze, stymuluje autorefleksję podmiotu, co wiąże bezpośrednio z procesem zawodowego rozwoju nauczyciela, po drugie, stanowi dogodne i poręczne narzędzie metodologiczne umożliwiające badanie procesu identyfikacji jednostek i grup zawodowych.

W artykule przedstawione zostaną wstępne rezultaty badań¹ nad procesami iden-yfikacji, idealizacji i projekcji środowiska nauczycielskiego z zastosowaniem kategorii rojęciowej „samookreślenie zawodu nauczyciela".

SAMOWIEDZA JAKO PODSTAWA SAMOOKREŚLENIA I AUTOPREZENTACJI

W potocznym poglądzie na rolę samowiedzy w procesach samookreślania się autoprezentacji akcentuje się często fakt, iż ulega ona w znacznym stopniu różnego mdzaju deformacjom, a prawdziwa intencja budowy określonego obrazu własnej osoby . jb grupy społecznej, do której jednostka należy, wiąże się nie z motywacją poznawczą, lecz potrzebą przystosowania się do rzeczywistości i skutecznej obrony własnych interesów.

W poszukiwaniu czynników zakłócających adekwatność samowiedzy i samooceny ednostki, psychologowie zwrócili uwagę na mechanizm faworyzacji subiektywnej, mechanizm ucieczki przed samopoznaniem oraz nieumiejętność samoobserwacji. J. Kozielecki, 1986, J. Heiss, 1972, J. Reykowski, 1977, K. Obuchowski, 1969)².