Syst Finansowy085

•    licencyjną, w ramach której należy dbać o dopuszczanie do działalności bankowej ludzi i kapitału pozwalających na to, aby od momentu założenia bank spełnia! warunki instytucji zaufania publicznego,

•    regulacyjną, przez określanie minimalnych standardów bezpieczeństwa, do których należą m.in. normy kapitałowe, limity koncentracji kredytów, warunki dotyczące tworzenia rezerw na złe kredyty,

•    kontrolną, przez systematyczne, szybkie i precyzyjne dokonywanie oceny sytuacji finansowej banków i określanie zagrożeń w ich funkcjonowaniu,

•    sanacyjną, polegającą na skutecznym podejmowaniu działań zapobiegawczych i naprawczych (sanacyjnych).

2.1.4. Bank centralny w gospodarce rynkowej

Bank centralny ma kluczowe znaczenie dla realizacji polityki pieniężnej każdego kraju oraz dla stabilności systemu bankowego. Wymienić należy trzy jego podstawowe funkcje:

•    jest najważniejszym organem państwa w tej dziedzinie polityki gospodarczej, która dotyczy sfery monetarnej, jest więc bankiem państwa; bank centralny jako władza monetarna kraju jest odpowiedzialny za stabilizację pieniądza; w gospodarce rynkowej, nie ma instytucji, która mogłaby to zadanie od niego przejąć;

•    jest bankiem emisyjnym, co oznacza, że jedynie on ma przywilej emitowania pieniądza gotówkowego; monopol ten związany jest z emisją znaków pieniężnych, organizowaniem obiegu pieniężnego oraz regulowaniem podaży pieniądza;

•    jest bankiem banków, co znaczy, że na rachunkach w tym banku utrzymują rezerwy pieniężne inne banki oraz że jest dla nich źródłem rezerwy kredytowej, a więc wpływa na wielkość akcji kredytowej banków handlowych oraz na rozmiary kreowania pieniądza bezgotówkowego.

Bank centralny występując w roli banku państwa realizuje też m.in. rachunki rządu, przeprowadza w jego imieniu operacje finansowe w kraju i za granicą, dysponuje rezerwami złota i dewiz, nadzoruje transakcje kredytowe z zagranicą oraz zaciąga i spłaca kredyty zagraniczne.

Jeśli chodzi o funkcję emisyjną banku centralnego, to trzeba przypomnieć, że w warunkach funkcjonowania systemu waluty złotej i złoto-dewizowej emisję banknotów ściśle określały zgromadzone zasoby złota. Owe zasoby złota i dewiz wymienialnych na złoto były czynnikiem ograniczającym emisję pieniądza.

Zawieszenie wymienialności pieniądza na złoto wewnątrz poszczególnych państw i między bankami centralnymi państw oraz zastosowanie płynnych kursów walutowych doprowadziło do tego, że banki centralne w większości nie mają formalnych ograniczeń przy emisji pieniądza. Stąd też konieczność zastosowania w ramach polityki pieniężnej banku centralnego różnego typu celów monetarnych, umożliwiających kontrolę podaży pieniądza, oraz niezbędność wykorzystania wielu instrumentów tej polityki do oddziaływania na banki komercyjne i ich funkcjo-

85