v

się w ciąg. Jeden ze środków stylistycznych i podstawowych mechanizmów uporządkowania danego tekstu literackiego.

Można wyróżnić następujące rodzaje paralelizmu:

•    paralelizm intonacyjny - upodobnienie konturu intonacyjnego zdań lub wersów, zwykle wtórne względem paralelizmu syntaktycznego (składniowego) (upodobnienia budowy składniowej wersów lub zdań);

•    paralelizm kompozycyjny - upodobnienie budowy elementów świata przedstawionego, np. wątków (losy zwierząt i ludzi) lub postaci;

•    paralelizm leksykalny - oparty na powtórzeniu tych samych słów bezpośrednio po sobie albo w podobnej pozycji (wewnątrz zdań, wersów, strof), np. anafora, epifora;

•    paralelizm stroficzny - oparty na powtórzeniu budowy strof, połączony z podobieństwem motywów.

Inne środki składniowe:

Apostrofa (zwrot) - składniowa figura retoryczna, charakteryzująca się bezpośrednim zwrotem do osoby, bóstwa, idei, wydarzenia, pojęcia lub przedmiotu (dochodzi wówczas do personifikacji adresata wypowiedzi). Dominuje styl podniosły, czasami patetyczny. Apostrofa zazwyczaj jest skierowana do osób, przedmiotów, zjawisk itd., które nie pełnią roli tematu utworu.

Pytanie retoryczne - figura stylistyczna i retoryczna; pytanie zadane nie dla uzyskania odpowiedzi, lecz w celu skłonienia odbiorcy do przemyśleń na określony temat, podkreślenia wagi problemu; ewentualnie pytanie, na które odpowiedź jest oczywista, np. Któż zbadał puszcz litewskich przepastne krainy, / Aż do samego środka, do jądra gęstwiny?

Antyteza (przeciwstawienie) - figura retoryczna polegająca na zestawieniu dwóch elementów znaczeniowo przeciwstawnych w jedną całość treściową dla uzyskania wyższej ekspresji, np. lepiej z mądrym zgubić, niż z głupim znaleźć

Parenteza (wstawienie) - jest to środek stylistyczny, zdanie wtrącone w nawias, uzupełniające wypowiedź, niekoniecznie powiązane kontekstowo z całością tekstu, np.

"I od takiego co, Boże nieskończony,

(w sobie chwalebnie i w sobie szczęśliwie

sam przez się żyjąc) żądasz jakmiarz chciwie (...)"

Anakolut - błąd składniowy zniekształcający budowę zdania, powodujący zanik związku logicznego między jego członami; inaczej jest to wypowiedź zorganizowana pod względem składniowym tak, że jej poszczególne człony kłócą się z porządkiem logicznym zdania i są niepoprawne pod względem gramatycznym.

Archaizm - wyraz, forma wyrazu, konstrukcja składniowa, które wyszły z użycia i obecnie są przestarzałe. W literaturze pięknej stosowany w celach