Nadzór kuratora sądowego stanowi jeden ze środków wychowawczych, które przewiduje Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. W rozumieniu art. 1 § 1 u.p.n. nieletnim jest:
> osoba, która dopuściła się czynu karalnego po ukończeniu 13 lat, a nie ukończyła lat 17,
> osoba, która nie ukończyła lat 18, wykazująca przejawy demoralizacji lub będąca zagrożona procesem demoralizacji w środowisku, w którym przebywa,
> osoba, do 21 lat, względem której zostały orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze.
W każdym z wyżej wymienionych przypadków kurator pełni funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze, opiekuńcze a także profilaktyczne. Jego głównym zadaniem jest eliminowanie zaburzeń procesu socjalizacji nieletniego poprzez ingerencję w życie rodzinne, środowiska rówieśniczego oraz szkolnego1. Praca sądowego kuratora rodzinnego podyktowana jest dobrem nieletniego, a jej celem jest dążenie do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości oraz zachowaniu podopiecznego. Wszelkie działania kuratora zakładają holistyczne podejście do nieletniego, co podkreśla art. 3 § 2 u.p.n.: „w fX)stęj)owaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego "2.
Kuratorzy sądowi wykonujący orzeczenia sądu w sprawach rodzinnych i nieletnich są kuratorami rodzinnymi. Wykonują swoje zadania w środowisku podopiecznych, także na terenie zamkniętych zakładów i placówek ich pobytu, w szczególności na terenie zakładów karnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-rehabilitacyjnych. Kuratora zawodowego mianuje, odwołuje, przenosi do innego sądu lub zespołu kuratorskiej służby sądowej albo zawiesza w czynnościach, prezes sądu okręgowego, na wniosek kuratora okręgowego.
Kuratorem może zostać ten, kto:
> posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich
> jest nieskazitelnego charakteru (niekaralność)
> jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków
1
L. Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna: wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnosty czne i metody czne. Warszawa 2005, s. 259
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. 2010 Nr 33, poz. 178).