!XVIII

XVIII Wttąp

wyraz racjonalnego przekonania, że staroświecki empiryzm wystarczy; i jest nieodzowny - jeśli mamy rozumieć świat.

(C) Co Ayer osiąga pisząc tym sposobem? Osiąga kilka ważnych rzeczy. Najcenniejsza z nich to efekt współpracy badawczej z filozofami, których idee rozpatruje. Uczestniczymy w tej współpracy - tak jak wtedy, gdy uczestniczymy na żywo w dyskusji filozoficznej lub gdy wciąga nas lektura rozprawy filozoficznej. Osiąga on tym samym efekt aktualności: jesteśmy wśród ważnych współcześnie pomysłów i teorii - choćby niektóre z nich pochodziły z przełomu stuleci XIX i XX - bo jesteśmy wśród idei, którymi dziś jeszcze można się posłużyć w celach poznawczych. Osiąga przeto Ayer efekt witalności: idee filozoficzne XX wieku żyją, głośne kierunki filozoficzne naszego stulecia są wśród nas - choć ich twórcy są już na cmentarzach, a ich zwarte doktryny uległy rozpadowi - bo potrafimy korzystać z ieh ogólnych wskazań, ale też z ich szczegółowych rozwiązań i z ich błędów.

A. J. Ayer - człowiek i myśliciel. Dlaczego Ayer napisał taką książkę? Odpowiedź - z pozoru tautologiczna - jest prosta: Ayer napisał taką książkę, bo jest sobą. To znaczy, kim?

Przyjrzyjmy się najpierw - żeby to zobaczyć - encyklopedycznym danym o jego życiu i twórczości.

ALFRED JULES AYER żył w latach 1910-1989. Edukację średnią odebrał w Eton, gdzie był jednym z nielicznych tak zwanych uczniów królewskich (king’s scholar), a studia filozoficzne odbył w Christ Church College w Uniwersytecie Oksfordzkim. Po ukończeniu studiów w 1932 r. zimę lat 1932-1933 spędził w Wiedniu, uczestnicząc w^f zebraniach dyskusyjnych grona austriackich i niemieckich filozofów i uczonych tworzących, pod kierunkiem Moritza Schlicka, Wiener Kreis (Koło Wiedeńskie). W gronie tym panowała radykalnie pozytywistyczna postawa filozoficzna (Wiedeńczycy byli twórcami tzw. pozytywizmu logicznego) i wyraźnie lewicowa orientacja polityczna. W 1933 r. Ayer, powróciwszy do Oksfordu, został wykładowcą w Christ Church, a od 1935 r. pracownikiem badawczym (research fellow^r) tego koledżu. Służba wojskowa w czasie 11 w<ojny światowej - Ayer, tak jak wielu brytyjskich filozofów i intelektualistów, służ w formacjach zajmujących się działaniami specjalnymi, w szczególni ści wywiadem i kontrwywiadem - oderwała go od filozofii.

Powrócił do niej w roku 1945, zostając członkiem i dziekane Wadham College w Oksfordzie (1945-1946). Dalszą karierę akadi micką miał znakomitą: w latach 1946-1959 był kierownikiem katedi (im. Grote’a) filozofii umysłu i logiki w' University College w Loi dynie, a w latach 1959-1978 kierownikiem katedry (im. Wykeham. w Uniwersytecie Oksfordzkitn. Gdy odchodził z tej katedry, koledz wydali na jego cześć .JFestschrift" - pracę zbiorowy zawierającą ro; prawy wybitnych filozofów, takich jak Michael Dummett. Peter 1 Straw'son, John L. Mackie, David Wiggins. Bernard Williams⁴.

W roku 1936 Ayer opublikował swoją pierwszą książkę: Lar guage, Truth and Logic (,Język, prawiła i logika”)- Był to niezwykł debiut książkowy. Książka ta stała się bowiem jednym z najbardzit wpływowych dzieł filozoficznych stulecia, przynosząc elegancki, jasn i bezkompromisowy wykład podstawkowych idei pozytywizmu logice nego. Ayer czerpał swe idee. jak sam przyznaje, od Berkeleya i Hi me’a, a ze współczesnych - od Russella, Wittgensteina i pozytywi stów logicznych.

Oto filary ideowe Language, Truth and Logic: 1. zdania poznaw czo wartościowe dzielą się, za Hume’em, na analityczne i syntetycz ne; 2. o znaczeniu zdań empirycznych decyduje zasada weryfikacji zdanie ma znaczenie empiryczne wtedy i tylko wtedy, gdy nie jes analityczne i wynika logicznie z pewnego skończonego i niesprzecz nego zbioru zdań obserwacyjnych; 3. zdania logiki i matematyki ni mówią o faktach, a są ważne na mocy konwencji językowych; 4. zda nia metafizyki i teologii (np. teza teizmu) są, na mocy zasady wery fikacji, pozbawione sensu; 5. pozbawione sensu są też zdania warto ściujące (oceny i normy etyczne oraz estetyczne), które niczego nii opisują, a jedynie wyrażają nasze emocje; 6. filozofia nie daje żadne wiedzy o święcie, nie przynosi ani zdań analitycznych, ani cmpirycz nych - filozofia to analiza, w szczególności analiza języka nauki.

^A Zob. informację t> tej publikacji w bibliografii, s. XXVI.