MGQ48m

42 * Jan Mulcarovsky to studium nie spotka się chyba z zarzutem stosowania niewłaściwych kryteriów oceny.

Pierwsza rzecz, na którą trzeba zwrócić uwagę, to ta, że struktura fenomenu aktorstwa jest strukturą tylko częściową, która osiąga jednoznaczność dopiero w całościowej strukturze dzieła scenicznego. Tutaj wchodzą w wielorakie stosunki: aktor i przestrzeń sceniczna, aktor i tekst dramatyczny, aktor i inni aktorzy. Przyjrzyjmy się tylko jednemu z tych stosunków: hierarchii osób w dziele scenicznym. Stosownie do poszczególnych okresów i środowisk, a częściowo również zależnie od tekstu dramatycznego, hierarchia ta bywa różna: niekiedy wprawdzie aktorzy stanowią całość strukturalnie związaną, ale żaden z nich nie ma w niej dominującej pozycji, nikt nie jest ośrodkiem wszystkich stosunków między osobami sztuki; kiedy indziej znów jedna, ewentualnie kilka osób tworzy taki ośrodek określający pozostałe postacie, które - wydaje się - występują tylko po to, by tworzyć tło, akompaniament towarzyszący osobie dominującej (względnie osobom dominującym); kiedy indziej wreszcie wszystkie osoby znajdują się obok siebie na tym samym poziomie bez żadnych związków strukturalnych, relacje między nimi są tylko ornamentalno-•kompozycyjne. Innymi słowy: w różnych okresach i w różnych środowiskach zadańia i prawa reżyserii teatralnej są traktowane rozmaicie. Przypadek Chaplina należy wyraźnie do drugiej kategorii. Chaplin jest osią, dokoła której skupiają się inne osoby, osią, dla której w ogóle się pojawiają. Wyłaniają się z cienia tylko o tyle, o ile tego wymaga osoba dominująca Twierdzenie to zostanie rozwinięte i udokumentowane później. Zwróćmy teraz uwagę na wewnętrzną strukturę samego fenomenu aktor siwa J«| składniki są liczne i wielokształtne; mimo to jednak można je podzielić na trzy wyraźnie odrębne grupy. Przede wszystkim mamy tu kompleks składników głosowych. Jest on bardzo złożony (wysokość głosu i tego melodyczne falowanie, siła i barwa, tempo iłd.), ale w danym wypodfcu nie mo on dla nas znaczenia, Filmy Chaplina są bowiem *pan-tom ima mi* (fet nazwą odróżnia sam Chaplin swój ostatni nim od Rlmu