0000014 2

24 KINEZYTERAPIA

i fizjoterapii. Jednak do tej pory nic ma. odpowiednio do stosowanych środków i wynikających z tego potrzeb, opracowanej systematyki. Winą za taki stan rzeczy należy obarczyć nieświadomość rozległości zakresu powiązań fizjoterapii (przez kinezyterapię) z kulturą fizyczną przez osoby podejmujące takie próby. W kinezyterapii przeważały i przeważają nadal działania empiryczne. W Polsce na początku lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku została przyswojona z obszaru kultur) fizycznej terminologia. Podstawowym środkiem leczniczym był (i jest) ruch, który dozowano za pomocą ćwiczeń. Pierwszymi fizjoterapeutami byli instruktorzy gimnastyki leczniczej, którzy nazewnictwo fachowe wynieśli ze szkół wychowania fizycznego adaptując je w niewielkim stopniu dla potrzeb nowego zawodu. Systematyka została wtedy nieco z tyłu i dlatego ma odpowiednio krótszą historię. Złożyło się na to kilka przyczyn. Po pierwsze na początku działalności zawodowej w kinezyterapii dominowały jako problem praktyczne sposoby aplikacji ruchu. Po drugie - istniała potrzeba przyswajania przez fizjoterapeutów sporego zasobu wiedzy typowo medycznej, co dokonywało się w systemie kształcenia podyplomowego. Po trzecie wreszcie - na fizjoterapię w- naszym kraju, na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia zaczynały wywierać wpływ praktyczne doświadczenia zawodowe przenoszone z innych państw, gdzie rola i znaczenie ruchu były przeważnie marginalne. Obce szkoły eksponowały w terapii zabiegi fizykoterapeutyczne i z masażu leczniczego oraz inne działania dopełniające, których liczba obecnie stale wzrasta. Można tu. dla przykładu i przestrogi wymienić fragmentarycznie poznane składowe terapeutyczne medycyny starochińskicj, staroindyjskicj czy inne, których nie sposób nawet wyliczyć. A trzeba wiedzieć, że nauka tylko akupunktury trwa w chińskich szkołach pięć lal i to w systemie kształcenia stacjonarnego. Stale wzrastająca przypadkowość doboru środków terapeutycznych dyktowana jest przeważnie modą nastaw-ioną na efekty komercyjne, co powoduje ich szybką przemijalność, zmienność, a to z kolei wyklucza możliwość ich kodyfikacji w jakiejkolwiek systematyce. Co ważniejsze - takie zabiegi nie mają oparcia w obiektywnej ocenie uzyskanych (bądź prędzej nie) efektów leczniczych. Nie krytykując dalej takiego postępowania (jest to sfera etyki zawodowej), trzeba podkreślić, że takie działania przypadkowe, fragmentaryczne i nie oparte na odpowiednich podstawach naukowych nie zostały uwzględnione w prezentowanej systematyce ponieważ wynikają z innej niż tu przyjęto koncepcji.

W Polsce już od okresu po drugiej wojnie światowej w kinezyterapii dominowały ćwiczenia o charakterze ogólnousprawniającym, oparte na wzorcach lekcji wychowania fizycznego czy nawet tych z pogranicza treningu sportowego. Stosowano równolegle, stosownie do potrzeb, ćwiczenia z kinezyterapii o oddziaływaniu miejscowym oraz zabiegi fizykoterapeutyczne czy masaż leczniczy. Taki program działań terapeutycznych kinezyterapii został ostatecznie ukształtowany na przełomie lat 60-tych i 70-tych XX w. A wtedy cała krajowa rehabilitacja medyczna notowała największe sukcesy w przywracaniu zdrowia pacjentom co zaowocowało uznaniem przez Światową Organizację Zdrowia polskiego modelu za wzorcowy i godny polecenia. Powyższe osiągnięcia są także udziałem fizjoterapii, która była silnie związana najpierw z praktyką, a w dalszej konsekwencji z teorią kultury fizycznej. W oparciu o te związki powstała zarówno terminologia jak i systematyka i co najważniejsze rzetelne podstawy naukowe, które pozwalają obiektywnie oceniać efekty terapeutyczne. Ich kontrola podlega tym samym regułom co wyniki treningowe w różnych dyscyplinach sportowych oczywiście przy zastosowaniu innych obciążeń treningowych. Wydolność ogólną, siłę mięśniową czy inne parametry sprawności fizycznej mierzy się lak samo u pacjenta jak i u sportowca. Prezentowana systematyka jest otwarta co stwarza w przyszłości możliwość uzupełniania jej o nowe składowe, których liczba będzie przypuszczalnie wzrastać. Ale już teraz w pełni przystaje do szeroko rozumianej działalności fizjoterapeutycznej odpowiednio mocując ją także w problematyce rehabilitacji integracyjnej.

Naukowe więzi medycyny i kultur)' fizycznej na gruncie kinezyterapii nic są jednostronne w sensie korzyści. Oprócz rehabilitacji korzysta z nich także kultura fizyczna o czym przekonują liczne przykłady. Właściwa ocena zalet czy wad metod treningowych opartych o izomctryczną pracę mięśni była możliwa tylko w sytuacji obserwacji ich efektów w warunkach patologicznego osłabienia siły trenowanych zespołów dynamicznych. Znacznie trudniej wnioskować o skuteczności metody treningowej w warunkach wyczynu sportowego, kiedy zdolność motoryczna znajduje się już we wstępnej fazie treningu na wysokim poziomic. Nie wiadomo w takiej sytuacji, a w każdym razie nic wiadomo na pewno, co jest przyczyną uzyskania bardzo dobrego wyniku sportowego. Może on, oprócz zastosowanej metody treningowej, zależeć także od poprawy techniki ruchu, czy od wysokiej w danym dniu dyspozycji psychicznej zawodnika. Właśnie ćwiczenia (trening) z zespołami mięśniowymi, których siła była znacznie osłabiona w stosunku do normy - pozwoliły na wszechstronną naukową analizę treningu tzw. krótkich ćwiczeń izomctrycznych. Innym przykładem mogą być prace eksperymentalne wykonane w „STOCER" w Konstancinie, za pomocą których oceniano skuteczność treningu siłowo-wytrzymałościowego zwanego potocznie treningiem obwodowym dla pacjentów z różnymi schorzeniami. Stale powstają (dla potrzeb kinezyterapii) nowe rodzaje ćwiczeń, które mogą być stosowane nie tylko w lecznictwie. Dla przykładu można tu wymienić np. ćwiczenia synergistyczne, samokontrolowane czy relaksacyjne o oddziaływaniu lokalnym i ogólnym.

Oddzielną kwestią jest problem wykorzystywania opracowanych dla potrzeb fizjoterapii nowych rodzajów ćwiczeń - przez trenerów i tym samym, sportowców. Taka potrzebna i kompleksowa wymiana doświadczeń jeszcze obecnie nie istnieje, ale w niedalekiej przyszłości można przewidywać jej nasilenie. Będzie to na pewno współpraca korzystna dla obu obszarów kultur)' fizycznej. Wspólnym polem integrującym działania teoretyczne i praktyczne naukowców, trene-