0000023

nych części kończyn, z dużym elementem nadwyprostu, nasilające się podczas emocji, a ustępujące we śnie (ryc. 11).

Ruchy dystoniczne: skręcające, powolne, nieregularne ruchy głównie mięśni szyi i tułowia, prowadzące do ich skręcania.

Tiki: nierytmiczne, powtarzające się, stereotypowe ruchy ograniczonych grup mięśniowych, obejmujące zazwyczaj twarz, mięsień szyi i karku lub kończyn górnych.

Drżenie pęczkowe (lascykuiacje): szybkie, mimowolne kurcze części mięśnia, niewystarczające do wykonania ruchu, ale widoczne jako krótkie przemijające zgrubienia. Najlepiej widoczne są w obrębie języka. Można jednak dostrzec je również w mięśniach dłoni oraz mięśniach naramiennych.

BADANIE CZYNNOŚCI PERCEPCYJNYCH

Problemy związane z badaniem percepcji wzrokowej i słuchowej poruszono w części dotyczącej badania nerwów czaszkowych. Tutaj więc omówione zostanie jedynie badanie czucia skórnego.

Z chwilą urodzenia się dziecka jego czynności percepcyjne są już w znacznym stopniu rozwinięte. Jednak pomiędzy działaniem ich u człowieka dorosłego i u niemowlęcia istnieje znaczna różnica. Polega ona na tym, że u niemowlęcia funkcjonują lepiej tzw. zmysły niższe, takie jak czucie skórne, smak, natomiast udział percepcji wzrokowej i słuchowej jest stosunkowo mniejszy i dopiero w miarę wzrastania dziecka obejmują one naczelną rolę. Od urodzenia dziecko ma dobrze wykształconą zdolność odczuwania bólu, dotyku i temperatury (czucie powierzchowne) oraz ucisku (czucie głębo-bie). Najbardziej wrażliwą częścią ciała jest twarz. W odpowiedzi na zadziałanie bodźców bólowych i cieplnych pojawiają się reakcje obronne zarówno ogólne (niepokój, zmiana rytmu tętna i oddechu), jak i miejscowe, np. cofanie nogi, skręt tułowia, głowy. Ponadto w odpowiedzi na bodźce dotykowe występują również reakcje toniczne, takie jak odruchy chwytne, odruch mosznowy, odruchy kręgosłupowe. Począwszy od 3 miesiąca życia obok tych reakcji bezwarunkowych, obronnych, pojawiają się reakcje warunkowe, takie jak np. drapanie.

Ze względu na brak kontaktu z badającym ocena czucia u niemowląt i małych dzieci jest trudna. Dlatego też bada-

nie to w formie szczegółowej nie jest stosowane rutynowo. Najłatwiej jest oceniać czucie bólu za pomocą np. kłucia igłą (zawsze jałową). Należy to jednak odłożyć na sam koniec badania. Reakcję dziecka oceniamy na podstawie wyrazu twarzy lub spojrzenia skierowanego ku okolicy drażnionej.

U dzieci starszych wystarcza zwykłe badanie czucia w obrębie rąk i stóp oraz w zakresie unerwienia trzech gałęzi nerwu trójdzielnego.

Szczegółowe badanie czucia wymaga oceny czucia bólu i dotyku w wielu punktach ciała, obejmujących wszystkie czuciowe pola korzeniowe oraz obszary unerwienia wszystkich większych nerwów obwodowych.

Ocena czucia powierzchownego odgrywa ważną rolę w uszkodzeniach rdzenia, nerwów rdzeniowych i obwodowych.

INNE WAŻNE KLINICZNE OBJAWY I ODRUCHY

W tym rozdziale omówione zostaną objawy i odruchy o różnorodnym charakterze zarówno pod względem obrazu, jak i mechanizmu powstawania. Wspólną ich cechą jest to, że wszystkie one odgrywają istotną rolę w badaniu neurologicznym dziecka.

Odruchy brzuszne

W okresie noworodkowym drażnienie skóry brzucha wyzwala rozlaną reakcję mięśni brzucha po stronie drażnienia, a także nierzadko po stronie przeciwnej. Po kilku tygodniach odruchy brzuszne mięśniowe zanikają. Właściwe odruchy brzuszne pojawiają się dopiero ok. 7—8 miesiąca życia. Należą do grupy odruchów powierzchownych. Ich łuk odruchowy przebiega nie bezpośrednio przez rdzeń, ale za pośrednictwem neuronów wstawkowych dochodzących aż do mózgu. Odruchy brzuszne wywołujemy drażniąc skórę brzucha od zewnątrz do wewnątrz wzdłuż dolnego brzegu luku żebrowego, na wysokości pępka i wzdłuż więzadła pachwinowego. Uzyskuje się w ten sposób skurcz mięśni prostych brzucha po stronie podrażnionej, z przesunięciem linii białej i pępka ku tej stronie. Aby móc porównać zachowanie się tych samych odruchów, należy wywoływać je kolejno, ten sam odruch z każdej strony. Poziom luku odruchowego odruchów brzusznych w rdzeniu przebiega następująco:

49

4 — Wczesne rozpoznawanie