0000032 3

52 Neurofizjologia kliniczna

uszkodzenia tkanki nerwowej rzadko kończy się powodzeniem. Obecność bowiem m.in. tkanki glejowej w miejscu uszkodzenia stanowi przeszkodę w skutecznej naprawie aksonów. Astrocyty tworzą blizny stanowiące mechaniczną zaporę dla odrastającego włókna aksonu.

5.6.3. Plastyczność mózgu. Zjawisko to jest opisywane w odniesieniu do trzech rodzajów procesów biologicznych:

1)    uczenia się i pamięci - plastyczność pamięciowa,

2)    rozwoju mózgu pod wpływem nieustającej w życiu osobniczym stymulacji ; sensorycznej - plastyczność rozwojowa,

3)    zdolności biologicznej mikrostruktur mózgu do reagowania procesami na-¹ prawczymi na uszkodzenie - plastyczność kompensacyjna.

Ta ostatnia postać plastyczności mózgu budzi uzasadnione nadzieje wśród profesjonalistów prowadzących neurorehabilitację pacjentów będących zarówno w okresie ostrym choroby, jak i w okresie po jego ustąpieniu. Badania dotyczące plastyczności j mózgu zostały zapoczątkowane przez badania map korowych, przeprowadzane na po-| czątku XX w. przez neuroanatomów i neurofizjologów. Do dzisiaj jest uznawany po-1 dział kory mózgowej na pola eytoarchitektoniczne, oznaczone przez Brodmannal (1909) ponad 50 symbolami cyfrowymi. Sporządzono też wtedy mapy obszarów czyn-] nościowych kory mózgowej. K. Kleist (1922-1934) na podstawie wieloletnich dc świadczeń i obserwacji, m.in. 300 chorych z urazami mózgu, odniesionymi w czasie pierwszej wojny światowej, oraz 106 chorych z ogniskowymi uszkodzeniami mózgu,; opracował plan budowy i czynności mózgu, który przedstawił w swoim wielkim dziele pt. Patologia mózgu. Wyniki prac Kleista odzwierciedla ryc. 20.

Przeprowadzane nowoczesne badania neurofizjologiczne wywołanych potencjałów somatosensorycznych (SEP) oraz ruchowych (MEP) wykazują, że obszary- map soma-jj totopowych kory mózgowej czuciowej ulegają zmianom w następstwie zniesienia do-l ptywu do niej bodźców czuciowych. Stan taki może być spowodowany uszkodzeniem , receptorów somatosensorycznych, nerwu obwodowego lub drogi nerwowej dośrodkowi wej rdzenia kręgow^rego. Podobne obserwacje przeprowadzono u osób po unieruchomi mieniu na temblaku kończyny górnej. Unieruchomienie spowodowało również znie-l sienie dopływu bodźców czuciowych z obszaru somatosensorycznego całej kończyny j górnej. Badania MEP przeprowadzane u pacjentów po amputacjach kończyn (usunięcie obszaru obwodowych receptorów somatosensorycznych) wykazały, że mięśnie położone po tej samej stronie ciała co kikut można pobudzić do skurczu przez stymulację magnetyczną większego niż w warunkach prawidłowych obszaru kory ruchowej.

Ryc. 20. Umiejscowienie poszczególnych czynności w korze mózgowej według K. Kleista Powierzchnia zewnętrzna lewej półkuli mózgu (wg [5])

Wymienione zjawiska neurofizjologiczne leżą u podstaw plastyczności kory mózgowej człowieka dorosłego. Wyniki badań neurobiologów z ostatnich lat minionej „Dekady mózgu” dostarczają coraz więcej informacji wzbogacających wiedzę o możliwościach biologicznej samo naprawy mózgu dorosłego człowieka.

5.7. Struktury układu nerwowego autonomicznego

Układ nerwowy autonomiczny, nazywany też wegetatywnym, kontroluje funkcje narządów wewnętrznych, mięśni gładkich, naczyń krwionośnych, gruczołów, ł - kład ten dzieli się na część współczulną (układ nerwowy sympatyczny) i część przywspółczulną (układ nerwowy parasympatyczny). W obu częściach występują zwoje nerwowe dzielące włókna nerwowe na przedzwojowe i pozazwojowe. Ciała komórkowe neuronów przedzwojowych części współczulnej znajdują się w rogach bocznych substancji szarej rdzenia kręgowego. Neurony pozazwojowe zaopatrują tkanki i narządy głowy, szyi, klatki piersiowej, jamy brzusznej, miednicy małej i narządów płciowych. Na częśc przywspółczulną składają się jądra neu-