0000051 2

90 KINEZYTERAPIA

Zaburzenia o charakterze funkcjonalnym

zapotrzebowanie n3 tlen

ścięgien

Względna

hipoksja

Lokalny niedobór tlenu

Uszkodzenie włókien mięśniowych

Postępujące zmiany dcgcneracyjnc

Ryc. 18 Mechanizm prowadzący do reumatyzmu tkanek miękkich (wg Fassbendera¹)

zaburzenia o charakterze czynnościowym podział na przyczyny zewnątrz-i wewnątrzs Lawowe jest czysto umowny. W praktyce bowiem najczęściej zaburzenie mechaniki stawowej (zwłaszcza ślizgu) jest wtórnym następstwem zmian stato-dynamicznej funkcji tkanek okołostawowych (np.: odruchowego obkur-czenia torebki stawowej, odruchowych zmian napięcia mięśniowego). Czynn. ściowc zaburzenia artromcchaniki rządzą się pewnymi regułami. Kierunek deficytu lub nadmiaru ślizgu powierzchni stawowych względem siebie zależy bowiem od ukształtowania powierzchni stawowych odcinka wykonującego ruch (kulisty bądź wypukły). Fizjologicznie bowiem w sytuacji, kiedy zakończenie stawowe dźwigni kostnej wykonującej ruch kątowy ma kształt mniej lub bardziej zbliżony do powierzchni wklęsłej kierunek ślizgu pokrywa się z kierunkiem toczenia i wykonywanego ruchu kątowego. Natomiast w poruszającym się w przestrzeni układzie dźwigniowym zakończonym powierzchnią mniej lub bardziej kulistą mamy do czynienia ze swego rodzaju czynnościowym antago-niznicm. w którym powierzchnia stawowa ślizga się w kierunku przeciwnym do kierunku toczenia i wykonywanego ruchu kątowego. Schematycznie przedsta-w ia to poniższa rycina, a zależność tą Kaltenbom określił mianem reguły wklę-sio-wypukłej*. Poza nielicznymi przypadkami praktycznie dla każdego stawu opisana została owa reguła. Należy pamiętać przy tym. iż specyfika budowy i ;unkcji niektórych stawów powoduje, że w tym samym stawie w jednej płaszczyźnie mamy do czynienia z regułą wklęsłą, natomiast ruch zachodzący v. innej płaszczyźnie oparty jest o regułę wypukłą. Klasycznym przykładem jest tutaj staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka. Ponieważ znajomość reguły wklęsło-wypukłej determinuje w późniejszym badaniu kierunek poszukiwania zaburzonego ślizgu stawowego, w części szczegółowej badania narządu ruchu dla k.izdcgo stawu podana zostanie wspomniana reguła.

Ryc 19 Schematyczne przedstawienie kierunku ślizgu i toczenia powierzchni stawowych w zależności od ukształtowania powierzchni odcinka poruszanego (wg F Kaltenborna).

Częstą przyczyną czynnościowej dysfunkcji narządu ruchu jest odruchowe obkurczenie torebki stawowej. Mechanizm ten, nie do końca jeszcze poznany. stanowi odruchową odpowiedź układu nerwowego na pobudzenie nociccp-torów w strukturach okołostawowych. Jego zadaniem jest natychmiastowe ograniczenie zakresu ruchomości. Ponieważ każdy nich wykonywany w stawie ^w>'maga innego stopnia napięcia torebki stawowej, toteż następstwem owego odruchowego jej obkurczenia jest stały wzorzec deficytu ruchowego, w którym jedne ruchy będą ograniczane bardziej od innych, w zależności od tego. które rucłn już fizjologicznie bardziej napinają torebkę stawową. James Cyriax to odruchowe obkurczcnie torebki stawowej pociągające za sobą stałą sekwencję deficytu ruchów nazwał „wzorcem torebkowym”^{2 3}. Każdy staw. w którym wykonywane są ruchy czynne, posiada swój własny wzorzec torebkowy.

Inną przyczyną ograniczenia ruchomości o charakterze odwracalnym są tzw. Zblokowania stawów. Mają one charakter bądź to nagłego ograniczenia ruchomości podczas wykonywania konkretnej dynamicznej czynności ruchowej, bądź też rozwijają się stopniowo (w sposób nieuświadomiony) w następ-

1

H.G. Fassbcndcr. Wegner K .: Morphologic und Pathogcnesc des WcłchleilrhcumaUstnus. Rhcumaforschung.

2

F.M. Kaltenbom: Manucllc Mobilisation der EMcnnitatcngclcnkc. Olaf Norlis Bokhandcl. Oslo. 1985;

3

Cvriax J. U.; Cyriax's illustratcd manuał of onhopacdic mcdicinc. Butierworth Meinemann. Oxford. 1993;