0000055 2

98 KINEZYTERAPIA

98 KINEZYTERAPIA

kowcj długości. Dzieje się tak pomimo tego, ze sama tkanka nerwowa jest niebywale wrażliwa na rozciąganie. Obok takich bowiem mechanizmów adaptacyjnych jak ułożenie włókien aksonu w postaci tzw. spiralnych taśm Fantany, które mogą swoiście rozwijać się podczas czynnościowego wydłużania nerwu, pień nerwowy posiada zdolności ślizgu w swoim łożu. Ślizg ów zachodzi

zwłaszcza pomiędzy onerwiem (perincurium) a nanerwicm (epincurium), nanerwiem a krezka pnia nerwowego (mezoneurium) oraz pomiędzy tym ostatnim a otaczającymi nerw tkankami¹. Mezoneurium poprzez swoją funkcję, umożliwiającą pewne „ruchy” pnia nerwowego z jednej strony, a łącząc nerw z tkankami go otaczającymi zwłaszcza w pobliżu stawów i naturalnych cicśni z drugiej strony, bywa przyrównywane do krezki jelitowej. Zaburzenia zdolności poślizgowych mogą być następstwem typowych dla dysfunkcji czynnościowych ograniczeń ruchomości. Pierwotnie, na skutek np. długotrwałego unieruchomienia, utrata elastyczności osłonek łącznotkankowych nerwu w powiązaniu z redukcją możliwości poślizgowych może stać się przyczyną lokalnej dysfunkcji czynnościowej. Prawdopodobnie ograniczenia ruchomości rozwijające się na takim podłożu mają bardziej odruchowy niż czysto mechaniczny charakter. Wskutek wspomnianych zmian w obrębie struktur łącznotkankowych nerwu i deficytu możliwości poślizgowych cały pień nerwowy ulega napięciu zdecydowanie wcześniej niż w warunkach fizjologicznych. Forsowny ruch nadmiernie rozciągający „obkurczony” nerw staje się źródłem zwięks nego pobudzania zakończeń nociceptywnych.

Takiego rodzaju podprogowa afercntacja uruchamia opisany wcześniej mechanizm nociceptywncgo somatomotorycznego hamowania, którego zadaniem będzie ochrona nerwu poprzez hipertonię mięśni o działaniu antagoni-stycznym w stosunku do ruchu „traumatyzującego” nerw oraz hipotonię agoni-stów.

Znaczne możliwości poślizgowe posiadają też korzonki nerwowe. Związane to jest oczywiście z funkcją ruchową kręgosłupa. I tak podczas skłonu tułowi w przód od około 45° zgięcia rozpoczyna się ślizg korzeni w dolnych segmentach kręgosłupa lędźwiowego¹, a całkowity zakres tego ślizgu wynosi 12 mm². Łatwo sobie wyobrazić, iż jakiekolwiek przyczyny limitujące te możliwości poślizgowe w efekcie prowadzić muszą do kolejnych zaburzeń czynnościowych manifestujących się znacznym ograniczeniem ruchów kręgosłupa. Wśród możliwych przyczyn zaburzeń czynnościowych nie można również pomijać roli autonomicznego układu nerwowego. Pień sympatyczny tego układu, składający się z dwóch łańcuchów przcdzwojowych biegnących po obu stronach kręgosłupa, posiada analogiczne jak inne części układu nerwowego mechanizmy adaptacyjne do ruchu. Skłon boczny kręgosłupa rozciąga łańcuch po >ironie wypukłej, zgięcie tułowia rozciąga obustronnie w odcinku lędźwiowym i piersiowym, natomiast wyprost głowy rozciąga obustronnie łańcuch w odcinku szyjnym. Długotrwała praca statyczna w zgięciu (np. w pozycji wspomnianego już wcześniej tzw. siadu przedniego) powoduje trwałe rozciągnięcie struktur układu autonomicznego piersiowego i lędźwiowego odcinka kręgosłupa. W takich warunkach dodatkowe obciążenie mechaniczne (np. ruch) wyzwolić już może takie objawy ncurowegetatywne jak: dolegliwości bólowe głowy, klatki piersiowej lub brzucha, nudności, wzmożoną potliwość, zaczerwienienie skóry'. Również rdzeń kręgowy posiada pewne mechanizmy adaptacyjne do ruchu i rozciągania. Podczas zgięcia tułowia bowiem wymiar podłużny kanału kręgowego ulega wydłużeniu od 5 do 9 cm*. Obok rozwijania się aksonów, występuje ruch rdzenia kręgowego w kanale kręgowym, płyn mózgowo-rdzeniowy spełnia tutaj rolę hydraulicznego amortyzatora. Istotną rolę w tym mechanizmie spełniają opony, ich elastyczność oraz pewne możliwości poślizgowe. Źródłem dysfunkcji może stać się zaburzenie tych zdolności adaptacyjnych zwłaszcza pomiędzy oponą twardą a kanałem kręgowym. Narażone na tego rodzaju zaburzenia są przede wszystkim miejsca naturalnych cieśni (poziom Th₆ oraz przejścia: szyjno-piersiowe i piersiowo-lędźwiowe). Podobnie tez w tego rodzaju zaburzeniu dominują objawy wegetatywne, które bardzo szybko prowadzą do uruchomienia obronnego mechanizmu somato-motorycz-nego hamowania.

Zaburzenia o charakterze czynnościowym, jak już wcześniej wspomniano, poprzedzać mogą wicie, poważnych w swoim dalszym przebiegu dysfunkcji narządu ruchu. Z pewnym uproszczeniem można pow-iedzieć, iż każda zmiana strukturalna o nie zapalnym podłożu, miała w przeszłości czynnościową genezę. Należy również pamiętać, iż także schorzeniom narządu ruchu o etiologii zapalnej, a nawet różnorakim schorzeniom narządów wewnętrznych towarzyszyć mogą rozliczne zaburzenia czynnościowe, nieraz o bardzo skomplikowanym mechanizmie, dodatkowo komplikujące stan kliniczny. Problematyka tego rodzaju wtórnych dysfunkcji wykracza już jednak poza ramy niniejszego opracowania.

2.5.1. Badanie zaburzeń czynnościowych narządu ruchu - uwagi ogólne

Badanie dysfunkcji narządu ruchu o podłożu czynnościowym w swojej istocie jest badaniem bardziej o charakterze jakościowym niż ilościowym. Chociażby z tej racji diagnostyka tego typu zaburzeń nastręcza wielu trudności. Osobę badającą cechować bowiem powinna nie tylko techniczna perfekcja, ale nade wszystko biegła znajomość anatomii czynnościowej narządu ruchu, jego

* Butler D.S.: Mobilisation of the ncrvous system. Churchill Livingstonc. Sydncy-Adclcide. 1991;

1

Cullict R.: Soft tissuc pain and disability. F.A. Davis Company. Philadelphia. 1986;

2

Kapandji I.A.: Funktioncllc Anatomie der Gclenke. Band 3: Rumpf und Wirbelsaulc. Ferdinand Enkc Vcrlag, Stuttgart. 1992;