0000058

Ryc. 80. Lej protezy przy całkowitym odjęciu kończyny: a — w stawie barkowym, b — wraz z łopatkę i obojczykiem.

barkowym. Ze w^rzględu jednak na gorsze warunki stabilnego osadzenia leja na kikucie musimy odpowiednio zmodyfikować zawieszenie i umocować lej na kikucie. Protetycy niemieccy budują w tym przypadku lej obejmujący częściowo bark, zyskując lepsze osadzenie protezy na kikucie i wykorzystując zawieszenie szelkowe głównie do funkcji sterowniczych. Wiążące się z tym pewne ograniczenie ruchów w stawie barkowym uważają za mało istotne i dające się skompensować (ryc. 78).

Kikut krótki, nie zapewniający prawie zupełnie stabilizacji osadzonego na nim leja, wymaga, aby ten obejmował dość szeroko bark i częściowo opierał się na klatce piersiowej. Nie liczymy się tu ze stratą ruchu w stawie barkowym, bowiem krótki kikut nie byłby i tak w stanie dźwignąć protezy. Ponadto niestabilny lej przesuwałby się ped wpływem napinania linek sterujących, obniżając efekt ruchowy ręki protezowej oraz wywierając ucisk na niedużą powierzchnię kikuta (ryc. 79).

Problem stabilizacji leja protezy przy amputacji w obrębie szyjki chirurgicznej kości ramiennej, całkowitej amputacji kończyny w stawie barkowym oraz amputacji jej wraz z łopatką i obojczykiem wysuwa się na pierwsze miejsce, przesłaniając często nawet problem funkcji. Wybór w tym przypadku protezy biernej lub czynnej zależy w dużej mierze od oceny osobowości pacjenta, jego motywacji i chęci uczestniczenia w długim procesie pełnej rehabilitacji. Najmniejsze szanse na efektywne zaprotezowanie typu czynnego ma ostatni z wymienionych typów amputacji. Pionowa prawie ściana klatki piersiowej, na której musimy osadzić protezę, wymaga zawieszenia kamizelkowego, obejmującego również drugi bark (ryc. 80).

Zawieszenia i układy sterujące

Stosowane powszechnie zawieszenia szelkowe protez kończyn górnych spełniają podwójną rolę. Pierwszym, stosunkowo prostym ich zadaniem jest utrzymanie protezy na kikucie, przy zapewnieniu możliwie największej wygody oraz swobody ruchów. Zawieszenie niewygodne i krępujące ruchy w stawach może stać się przyczyną odrzucenia protezy przez pacjenta. Dlatego jedną z najważniejszych czynności protetyka wykonującego protezę jest prawidłowe zaplanowanie, upięcie i wykonanie zawieszenia.

Drugim zadaniem zawieszenia jest sprawne przenoszenie energii ruchowej na ruchome elementy protezy, umożliwienie odpowiedniego zakresu ruchów oraz zachowanie pełnej kontroli nad nim. Spełnienie tych zadań również w dużej mierze zależy od prawidłowości i dokładności wykonania zawieszenia. Musimy przy tym pamiętać, ze im wyższy jest poziom amputacji, tym większe powstają trudności w ustabilizowaniu protezy na kikucie, wykorzystaniu jego ruchów dla funkcji sterowniczych, a także w efektywnym wykorzystaniu ruchów w obrębie obręczy kończyny górnej do sterowania funkcjami protezy.

Do uruchomienia ręki protezowej lub haka w protezie przedramienia konieczne jest jedno źródło siły, stąd zawieszenie sterujące ma budowę niezmiernie prostą. Stanowi je po prostu taśma szelkowa, obejmująca bark po stronie zdrowej i krzyżująca się w środkowej linii grzbietu, na wysokości IV kręgu piersiowego. Jeden koniec taśmy przechodzi ponad barkiem strony amputowanej i przyczepia się do przednich rogów górnej krawędzi nakładki ramiennej. Spełnia on rolę właściwego zawieszenia protezy. Do drugiego końca taśmy przymocowujemy linkę sterującą, umieszczoną w osłonce Bowdena. Osłonkę w bliższym jej odcinku przymocowujemy do nakładki tylnej ramienia, w przednim natomiast do powierzchni leja protezy. Koniec linki przechodzącej przez osłonkę przymocowujemy do dźwigienki haka lub ręki protezowej. W ten sposób odległość punktów zamocowania osłonki Bowdena pozostaje stała, odległość natomiast bliższego punktu zamocowania osłonki od punktu zamocowania linki do taśmy szelkowej może zmieniać się (ryc. 81).

Pozostała po amputacji część kończyny dysponuje swobodnym ruchem w stawach barkowym oraz łokciowym. Brakująca ręka zastąpiona została przez rękę protezową lub chwytny hak. Zadaniem układu sterującego jest przeniesienie ruchu z anatomicznego elementu ruchomego na mechaniczny element ruchowy protezy. Dla wykonania tego zadania użytkownik protezy wysuwa do przodu zdrowy bark, na którym zakotwiczona jest pętla szelkowa, lub może wysunąć do przodu ramię kończyny amputowanej. W jednym i drugim przypadku zwiększy się odległość punktu zamocowania linki na taśmie szelkowej od punktu wejścia linki do osłonki Bowdena, a także od punktu zamocowania linki na dźwigience haka.

117