0000060

czesny z powstaniem sygnału bioelektrycznego ruch rozwarcia lub zwai-cia palców. Informację zwrotną o zakresie i sile chwytu uzyskuje użytkownik protezy za pośrednictwem wzroku, słuchu (re_tK.a protezowa wydaje lekki szum podczas pracy silnika) oraz oporu stawianego przez chwytany przedmiot.

Aktualnie stosowane ręce bioelektryczne mają zredukowaną do możliwego minimum wielkość pojemnika energii, tak że można go łatwo umieścić w leju piotezy (przy niezbyt długim kikucie przedramienia) Ostatnio zaczęto stosować mikrobaterie w niewielkim pojemniczku, umieszczonym na zewnętrznej ścianie leja protezy. Ich niedogodnością jest mała pojemność elektryczna i wynikająca stąd konieczność częstszego uzupełniania energii oraz pogorszenie kosmetyki. Zalety protezy z ręką bioelektryczną można streścić w trzech punktach:

a)    eliminacja zawieszenia, a tym samym zwiększenie komfortu, swobody ruchów i ogólnego wyglądu kosmetycznego;

b)    zbliżona do naturalnej i bardziej dyskretna kontrola ruchów ręki protezowej, wymagająca jedynie napięcia odpowiednich grup mięśniowych w obrębie kikuta, znajdującego się w leju protezy;

c)    niezależność ruchów rozwierania i zwierania palców ręki protezowej do ustawienia kończyny w stawie łokciowym i barkowym.

Niedogodnością tego typu protezy jest natomiast zwiększona jej masa oraz nieduże ograniczenie wyprostu stawu łokciowego, spowodowane ścisłym dopasowaniem leja protezy w lej okolicy.

Praktyczne wskazania do stosowania ręki bioelektrycznej ograniczają się do niezbyt długich i niezbyt krótkich kikutów przedramienia, dobrze umięśnionych, u osób zdolnych do wybiórczego napinania antagoni-stycznych grup mięśniowych prostowników i zginaczy. Wskazania do zaopatrzenia bardzo długich kikutów przedramienia ograniczone są względami kosmetycznymi, natomiast do zaopatrzenia zbyt krótkich kikutów — skutecznością sterowania.

Według danych piśmiennictwa w Austrii i NRD stosuje się jeszcze rękę bioelektryczną do protez ramienia, uzyskując sygnały sterujące z mięśni dwugłowego i trójgłowego ramienia. Według jednak opinii większości autorów, jak również na podstawie wieloletniego doświadczenia Instytutu Ortopedii i Rehabilitacji AM w Poznaniu, zdecydowaną wyższość posiada w tymi przypadku sterowanie hybrydowe. Stanowisko w tej sprawie uzasadnione jest dwoma względami: technicznym i funkcjonalnym.

1. Wolne przewody elektryczne biegnące od elektrod umieszczonych w ścianie leja protezy ramienia, nad okolicą brzuśców mięśni dwugłowego i trójgłowego ramienia do ręki bioelektrycznej przechodzą nie chronione nad stawem łokciowym i tam najczęściej narażone są na uszkodzenia. Ich powierzchowny przebieg na dość długim odcinku zwiększa możliwość powstawania zakłóceń, które pochodzą od urządzeń elektrycznych, znajdujących się w otoczeniu użytkownika protezy.

2. Impuls wywołujący rozwarcie lub zwarcie palców ręki protezowej pochodzi w tym przypadku z mięśni sterujących normalnie ruchem prostowania i zginania przedramienia w stawie łokciowym

Odruchowe napinanie mięśnia dwugłowego ramienia, występujące często przy mechanicznym nawet sterowaniu ruchem zginania części jyzed-ramiennej protezy w stawie łokciowym, powoduje niezamierzone ruchy w obrębie ręki bioelektrycznej. Po dłuższych ćwiczeniach użytkownik protezy może wprawdzie dojść do precyzji w sterowaniu, jednak w wielu sytuacjach do głosu dochodzi odruch naturalny.

Sterowanie ruchami protezy ramienia jest zadaniem znacznie trudniejszym w porównaniu ze sterowaniem ruchami protezy przedramienia. W obrębie kikuta pozostałego po amputacji kończyny dysponujemy jedynie czynną kontroią ruchów w stawie barkowym. Proteza ramienia musi więc zastąpić brakujące funkcje ruchowe, a jej zawieszenie sterujące musi przenieść z ruchomych elementów obręczy kończyny górnej .odpowiednie siły, potrzebne do zgięcia przedramienia w stawie łokciowym, zablokowania i odblokowania ruchu w sławie łokciowym oraz rozwierania końcówki chwytnej (ręki protezowej, haka).

W przypadku zastosowania mechanicznej ręki protezowej czynnie otwieranej lub czynnie otwieranego haka konieczne jest zastosowanie co najmniej dwucięgłowej kontroli ruchów. W tym układzie ruch zgięcia ramienia w stawie barkowym kontroluje zgięcie stawu łokciowego protezy, a także ruch rozwierania końcówki chwytnej. Wykonując ruch zgięcia kikuta w stawie barkowym — przy odblokowanym stawie łokciowym protezy — siła napięcia linki sterującej, przebiegającej w podzielonej na dwie części osłonce Bowdena, wywiera działanie na część przedramieniową protezy oraz na końcówkę chwytną. Wielkość jednak siły wymaganej do rozwarcia końcówki jest większa od siły wystarczającej do zgięcia przedramienia w stawie łokciowym. Stąd napięcie linki przede wszystkim wywołuje zginanie przedramienia. Gdy użytkownik zegnie przedramię do poziomu umożiiwającego najlepsze wykorzystanie końcówki chwytnej w konkretnej czynności, wówczas ruchem równoczesnego szybkiego przeprostu i odwiedzenia ramienia może zablokować staw łokciowy. W tym czasie bark musi być ustabilizowany lub wysunięty ku przodowi. Ten niewielki, lecz złożony ruch kikuta powoduje zwiększenie odległości między dźwignią rygla stawu łokciowego a punktem zakotwiczenia linki sterującej na taśmie szelkowej, przechodzącej nad barkiem po stronie protezy. Zwiększenie odległości między tymi punktami powoduje uniesienie dźwigni rygla stawu łokciow^rego (ryc. 84). Dopiero po zaryglowaniu stawu łokciowego napięcie linki sterującej, zakotwiczonej na grzbietowej części zawieszenia szelkowego, może rozewrzeć końcówkę chwytną. Przesuw iinki wywołany zgięciem kikuta w stawie barkowym może okazać się niewystarczający do zgięcia protezy w stawie łokcio-

121