0025

Narzędzia

Ważnym elementem dokonywania obserwacji w środowisku naturalnym jest schemat obserwacji. Pozwala on na klasyfikowanie zachowań i ich rejestrowanie w czasie. Na zamieszczonym niżej rysunku przedstawiono schemat obserwacji wykorzystany przez Sylvę i innych w ich badaniach. Taki schemat pozwala na robienie szybkich notatek w trakcie obserwacji, a następnie na późniejsze zbudowanie wzorca zachowań. W każdej kolumnie robimy krótkie notatki — minuta po minucie. Na przykład w kolumnie „otoczenie społeczne” można wpisaó „samotnik”, „para dzieci”, „mała grupa" lub „duża grupa”. W kolumnie „temat zabawy" możemy z kolei wpisaó którąś z kategorii stworzonych na podstawie wstępnej obserwacji (np. „zabawa w udawanie”, „budowanie małych konstrukcji"). W kolumnie „wykorzystywany język” możemy wprowadzać odpowiednie kody oznaczające dziecko, do którego się mówi (DM), inne dziecko (ID) czy dorosłego (D).

Minuta	Zachowanie	Wykorzystywany język	Otoczenie społeczne	Temat zabawy

(cyt. za: Sy!va. Lundt)

Procedura

Nadal należy pamiętać o przygotowywanym przez siebie schemacie, bo być może trzeba będzie w nim uwzględnić chęć porównania obserwacji dokonanej w dwóch różnych środowiskach naturalnych. Zmienne, które mogą być tu interesujące, to: wiek, rodzaj zabawy (zabawa swobodna vs zabawa zorganizowana), płeć bawiących się dzieci, rodzaj dostępnych zabawek, pora dnia itd.

Przygotowany schemat obserwacji należy przetestować i zmienić, jeżeli to konieczne. Można też zaplanować inne techniki zbierania danych, np. wykorzystanie magnetofonu, aparatu fotograficznego czy kamery wideo. Dobrze, jeżeli dzieci mogą się przyzwyczaić do obecności obserwatora, zanim zacznie się obserwację. Może bowiem się tak zdarzyć, że osoba obserwatora stanie się podstawową zmienną determinującą ich zachowanie.

Wyniki i analiza statystyczna

Wyniki obserwacji są inne niż wyniki uzyskane w eksperymencie i mało jest tu możliwości zastosowania statystyki indukcyjnej. Można posłużyć się którąś z miar statystyki opisowej, ale generalnie otrzymane wyniki będą miały postać opisów słownych. Opisy te należy ustrukturo-wać w taki sposób, aby ilustrowały konkretne aspekty badanych zachowań dzieci. Jeżeli badamy różnice pomiędzy zabawą prostą i zabawą złożoną, to możemy posłużyć się zróżnicowanymi, krótkimi fragmentami opisów, aby zilustrować ważne dla nas punkty badania.

Do sprawozdania powinny bez wątpienia zostać włączone diagramy, fotografie, krótkie transkrypty z kaset audio czy wideo. Należy jednak się upewnić, czy pozostają one w związku z tematem badania.

2. Przywództwo w grupach dziecięcych

Zastosowanie schematu Balesa czy jakiegoś innego schematu do badania przywództwa w grupie może być wykorzystane do przeprowadzenia bardziej sformalizowanego badania w grupie dzieci starszych. Schemat Balesa polega na analizowaniu zachowań ludzi w terminach relacji emocjonalnych i zadaniowych. Relacje emocjonalne są analizowane w terminach reakcji pozytywnych i negatywnych. Relacje zadaniowe są natomiast oceniane poprzez jakość zadawanych pytań i udzielanych na nie odpowiedzi. W takim badaniu wykorzystanie kamery wideo może okazać się bardzo użyteczne, pozwoli bowiem na bardziej szczegółową analizę interakcji. Nie jest to jednak konieczne, zwłaszcza jeżeli obserwacja prowadzona jest przez zespół obserwatorów. Należy też przygotować odpowiedni temat do dyskusji w grupie lub grupach dzieci.

Narzędzia

Również w tym przypadku należy opracować schemat obserwacji wykorzystujący ważne elementy badania, np. zachowania przywódcze. Ustawienie krzeseł dyskutantów w półksiężyc i wykorzystanie kamery wideo może zdecydowanie ułatwić rejestrację. Można również wykorzystać magnetofon, jednak trzeba pamiętać, że identyfikowanie, kto mówi w danym momencie, może okazać się trudne.

Procedura

Zanim zaczniemy obserwację, należy zostawić grupie trochę czasu na to, aby się wyciszyła. Dzieciom trzeba jasno przedstawić problem, który mają przedyskutować, określić, ile mają czasu na podjęcie decyzji, i poinformować je o wszystkich innych istotnych regułach. Należy się upewnić, czy kamera wideo lub magnetofon naprawdę działają. Nie ma bowiem bardziej frustrującej rzeczy, jak przekonanie się po zakończeniu obserwacji, że nasz mikrofon w ogóle nie został włączony!

Wyniki i analiza statystyczna

Podobnie jak poprzednia obserwacja, i ta powinna zostać nakierowana na specyficzny cel, który nas interesuje. Jeżeli porównujemy ze sobą grupy, to możemy przedstawić uzyskane rezultaty, pokazując: a) podobieństwa między grupami, b) pojawiające się różnice.

Dobrą ilustracją kolejnych punktów będzie wykorzystanie cytatów, diagramów czy rysunków odnoszących się do badanej hipotezy.

Badanie nastawienia percepcyjnego

Aby zaplanowany eksperyment osiągnął swój cel, nic musi być bardzo złożony. Często proste pomysły będą zupełnie wystarczające.