0101

Typy partii politycznych

Po czwarte, typy partii kadrowej, masowej oraz wyborczej to pewne konstrukcje modelowe, uwzględniające pewne tendencje zauważone w sposobie reagowania poszczególnych partii politycznych na dynamikę zmiany otoczenia społecznego czy też w stylu kreowania sprzyjającego im otoczenia. Nie oznacza to jednak, że poziom zaawansowania w stosowaniu np. strategii masowych czy wyborczych musi być taki sam lub podobny we wszystkich partiach. Przykładowo w niektórych krajach Europy Zachodniej proces erozji strukturalnych form lojalności partyjnej (np. w Norwegii czy Szwecji) postępował znacznie wolniej niż w innych, a więc partie tam funkcjonujące mogły i wciąż mogą posługiwać się strategiami masowymi jako uzupełniającą formą planowania oferty wyborczej. Oznacza to, że partie z reguły kumulują swoje doświadczenia, niejednokrotnie łącząc różne rodzaje działań strategicznych (kierując się np. czynnikami koniunkturalnymi czy warunkami „narodowymi”), jeżeli oczywiście uznają ten zabieg za efektywny w danym miejscu, czasie i warunkach.

Po piąte, wspomnieliśmy, że te trzy typy partii politycznych mogą być traktowane jako fazy w rozwoju organizacyjnym poszczególnych organizacji. Dotyczy to zwłaszcza demokracji ustabilizowanych, i to w dodatku tych, w których mieliśmy do czynienia z podobnym schematem ewolucji stosunków społeczno-politycznych i ekonomicznych. Partie rządzące czy współrządzące przechodziły podobny cykl przemian, co potwierdzało tezę o „konformistycznym” modelu zmiany. Konkretna partia, jeżeli chciała znaleźć się i pozostać w kręgu władzy, musiała wyglądać, zachowywać się i myśleć tak, jak pozostałe. Musiało to mieć wpływ na charakter strategii politycznych. Rolę swoistego gwaranta w tym zakresie spełniał system partyjny, a deklarowana przez niektóre ugrupowania „inność” stawała się źródłem ich izolacji. Jednak należy pamiętać, że przyjęcie np. strategii masowych czy wyborczych w dużym stopniu jest determinowane warunkami, w jakich partia się znajduje. Może się więc okazać, jak to ma przykładowa miejsce w krajach Europy Wschodniej i Centralnej, że nieracjonalne byłoby stosowanie strategii masowych, gdyż nie występują w nich stabilne wzorce lojalności wyborczej. W wielu krajach afrykańskich model partii masowej z tych samych powodów nie może być adaptowany, chyba że występują w nich wzorce tożsamości grupowej (np. etnicznej). Generalnie w krajach przechodzących fazę transformacji demokratycznej istnieją raczej warunki dla stworzenia modelu partii wyborczej poszukującej dopiero swojej klienteli.

Po szóste, z dotychczasowych rozważań płynie dość oczywista nauka. Otóż partia funkcjonuje w określonym środowisku, które dostarcza jej zasobów (np. ekonomicznych, kulturowych, finansowych, ludzkich, technologicznych), stanowiących zarów-

97