0182

Bogdan Raczkowski - BHP w praktyce Rozdział 6

na które są narażeni leśnicy, weterynarze, pracownicy ogrodów zoologicznych, ferm lisów itp.

® BAKTERIE są to drobnoustroje jednokomórkowe, rozmnażające się przez podział. Bakterie występujące u człowieka można podzielić na podstawie ich zdolności do barwienia się metodą Grama na bakterie G (—) i Q (+). Niektóre z nich mają zdolność tworzenia form przetrwalnikowych w warunkach niesprzyjających dalszemu wzrostowi komórki. Mogą one ponownie przejść w formy rozwojowe, wówczas gdy warunki zewnętrzne staną się sprzyjające. Miejscami wniknięcia są najczęściej drogi oddechowe, układ pokarmowy, uszkodzone błony śluzowe i skóra. Wśród gram-ujemnych pałeczek wywołujących choroby odzwierzęce największe znaczenie mają pałeczki wywołujące ciężką chorobę narządową - brucelozę. Wiele bakterii znajduje się stale w organizmie człowieka, a do wystąpienia objawów chorobowych dochodzi w odpowiednich warunkach, takich jak: obniżenie odporności organizmu, zaburzenia biocenozy w przewodzie pokarmowym lub po zakażeniu wirusowym. Bakterie chorobotwórcze cechują się zdolnością do wytwarzania toksyn oraz zdolnością do rozprzestrzeniania się w organizmie i rozmnażania w nim.

o GRZYBY mogą powodować zarówno zakażenia uogólnione, jak i zmiany miejscowe, np. na skórze i błonach śluzowych. U dzieci, zwłaszcza u noworodków i niemowląt, dość często spotyka się zakażenie drożdżakiem Candida albicans. Szczególnie ciężki przebieg mają zakażenia płuc i ośrodkowego układu nerwowego wywołane przez Cryptococcus neoformans. Zarówno Candida albicans, jak i Cryptococcus wywołują nadkażenia u osób ciężko chorych leczonych antybiotykami i chorymi z rozległymi oparzeniami. Do grzybów i ich składników mogących spowodować zmiany chorobowe należą:

- grzyby niższe (pleśnie, dermatofity),

- mikotoksyny,

- glukany,

- podstawczaki.

© RIKETSJE są to drobnoustroje bakteriopochodne. Zajmują pośrednie miejsce między wirusami i bakteriami. Swoimi właściwościami zbliżają się z jednej strony do wirusów (pasożytnictwo wewnątrzkomórkowe], z drugiej zaś do bakterii (budowa komórkowa). Przenoszone są one na człowieka przede wszystkim przez wszy, pchły i kleszcze. Do najczęściej spotykanych chorób należą: dur plamisty, gorączka Q, gorączka Gór Skalistych.

© PIERWOTNIAKI są to jednokomórkowe organizmy zwierzęce. Pierwotniaki chorobotwórcze wydzielają do środowiska enzymy, hemolizyny, a także toksyczne i antygenowe substancje, które są przyczyną objawów klinicznych.

Najczęstsze zakażenia pierwotnialcowe u człowieka to toksoplazmoliza, lam-bioza i pneumocystis carinii.

® ROBAKI PASOŻYTNICZE mogą oddziaływać chorobotwórczo zarówno jako organizmy dojrzałe, jak i w stadium larwalnym. Zakażenie (tzw. inwazja) następuje zwykle drogą pokarmową, przez połknięcie jaj lub larw pasożyta. Najczęstsze robaczyce przewodu pokarmowego to owsica, glistnica, tasiem-czyce i włośnica.

Czynniki biologiczne wywierają niekorzystny wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób zawodowych. Wyżej wymienione czynniki biologiczne [wirusy, riketsje, bakterie, grzyby itd.) mogą wywoływać:

⁰ zawodowe choroby zakaźne i inwazyjne; należą do nich:

- bruceloza - odzwierzęca choroba zakaźna, na którą są narażeni pracownicy zajmujący się hodowlą zwierząt, lecznictwem medycznym i weterynaryjnym;

- leptospiroza - odzwierzęca choroba zakaźna obejmująca zachorowania przede wszystkim pracowników przemysłu mięsnego, rolno-spożywczego, rolnictwa, melioracji, kanalizacji, robót ziemnych, personelu zootechniczno--weterynaryjnego, hodowców zwierząt futerkowych i drobiu, myśliwych;

- wirusowe zapalenie wątroby (wzw) zróżnicowane w zależności od typu A czy B zachorowań; choruje na to schorzenie głównie personel medyczny, ze szczególnym zagrożeniem grup zawodowych tzw. specjalnego ryzyka

. odnośnie do zakażenia wirusem B [pracownicy oddziałów zakaźnych, stacji krwiodawstwa, oddziałów zabiegowych laboratoriów);

⁰ schorzenia układu oddechowego - wywoływane przez drobnoustroje pochodzenia roślinnego [bakterie, promieniowce, grzyby), które np. w trakcie procesów magazynowania, przetwarzania i użytkowania różnych surowców roślinnych uwalniają się wraz z pyłem i stanowią zagrożenie np. dla rolników, pracowników spichrzów, młynarzy, pracowników zatrudnionych w słodow-niach, wytwórniach pasz, tartakach itp.,

• choroby uczuleniowe powodowane przez alergeny pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego.

Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych

Szkodliwe czynniki biologiczne, w zależności od możliwości wywoływania chorób u ludzi dzielą się na 4 grapy zagrożenia:

Grupa 1. zagrożenia - czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne.

Grupa 2. zagrożenia - czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

361