Bogdan Rąakowski - BHP w praktyce Rozdział 7
• psychologia pracy,
• antropologia,
• organizacja pracy,
• nauki techniczne,
• medycyna pracy,
• ochrona środowiska,
• bionika,
• pedagogika pracy,
• socjologia pracy,
• estetyka,
• prawo ergonomiczne.
Często cel ergonomii określa się jako zapewnienie człowiekowi dobrego życia, zadowolenia, poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, jakiego może on doznawać z chwilą stworzenia mu optymalnych warunków do pracy, wypoczynku i w ogóle do życia.
Ergonomia może uczynić wiele dla poprawy jakości życia człowieka przez permanentne i sterowane przez naukę stwarzanie najkorzystniejszych warunków do niezawodnego funkcjonowania układu człowiek - technika dzięki obustronnemu przystosowaniu jego elementów. Przy tak określonym celu zadania ergonomii można najogólniej ująć w dwóch punktach:
• opracowanie planów i programów działań dla nauk technicznych, aby dostosować technikę nie tylko do możliwości psychofizycznych człowieka, lecz także do jego potrzeb i oczekiwań,
• opracowanie planów i programów działań dla nauk społecznych, aby przygotować człowieka do roli nie tylko twórcy techniki (ergonomicznej), ale także do roli konsumenta, umiejącego z niej korzystać i doceniać jej wartości.
Konsekwentne wdrażanie wyników badań ergonomicznych przy projektowaniu maszyn, urządzeń i narzędzi oraz przy urządzaniu stanowisk pracy i kształtowaniu materialnego środowiska pracy przynosi istotne i konkretne efekty.
Do najważniejszych można zaliczyć:
• zmniejszenie znaczenia różnic indywidualnych, tzn. im bardziej cechy maszyn, urządzeń i narzędzi są przystosowane do przeciętnych możliwości człowieka, tym większa jest liczba osób, mogących te maszyny obsługiwać i tym mniejsza jest potrzeba badań selekcyjnych, eliminujących osoby o mniejszej sprawności fizycznej i psychicznej,
• zmniejszenie znaczenia czynnika szkolenia zawodowego, tzn. krótsze szkolenie umożliwia osiągnięcie niezbędnej sprawności zawodowej,
• zmniejszenie zmęczenia pracą,
• zwiększenie wydajności pracy,
• zapobieganie patologicznym skutkom wykonywania pracy, ograniczenie ilości chorób zawodowych,
* znmiejszeiiie liczby wypadków przy pracy - szacuje się, że około 85% wypadków wiąże się z działalnością człowieka, a przede wszystkim z nieodpowiednim zsynchronizowaniem maszyn z możliwościami psychofizycznymi człowieka.
Stan wdrożeń ergonomii do praktyki jest jeszcze niezadowalający. Jednym ze źródeł kłopotów, jakie przechodzi współczesna ergonomia, jest brak dokładnego roz-różnienia pomiędzy:
• badaniami podstawowymi, badaniami stosowanymi i zastosowaniem ergonomii,
• ergonomią korekcyjną i koncepcyjną,
• ergonomią warunków pracy i ergonomią wyrobów.
Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń, a także poprawę wydajności i jakości pracy.
W praktyce podejście korekcyjne stanowi kontynuację i rozwinięcie funkcji specjalisty bhp, lekarza higienisty czy racjonalizatora pracy, nadzorujących usuwanie stwierdzonych niedomagań poprzez formułowanie odpowiednich zaleceń (poprawa parametrów środowiska materialnego pracy, eliminacja nadmiernych obciążeń psychofizycznych itp.).
Ergonomia koncepcyjna - jej celem jest takie zaprojektowanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy wreszcie całego obiektu przemysłowego, aby spełniał on podstawowe wymagania ergonomii.
Badania prowadzone w ramach ergonomii koncepcyjnej mają charakter badań podstawowych, dominuje w nich eksperyment. Badania te będą dominowały w przyszłości, gdyż łatwiej (przy nowoczesnej technice) wprowadzić wymogi ergonomiczne do koncepcji projektu niż korygować praktyczny rezultat projektowania nieergonomicznego. Oczywiście oba kierunki badań muszą być ze sobą ściśle powiązane.
Badania prowadzone w ramach ergonomii wyrobów mają charakter zastosowań ergonomii. Zastosowania te mogą być realizowane w procedurach korekcyjnych lub koncepcyjnych. Również pojęcie ergonomii warunków pracy mieści się w zakresie zastosowań ergonomii.
389