0150

Bogdan Rąakowski - BHP w praktyce Rozdział 6

elektronów, przyspieszanych w polu elektrycznym o odpowiedniej różnicy potencjałów (rzędu do 200 kV).

Wpływ promieniowania jonizującego na człowieka

W wyniku wchłonięcia cząstek lub fotonów promieniowania dochodzi bezpośrednio do jonizacji atomów struktur komórkowych, zmian przepuszczalności błon komórkowych, powstania toksyn radiacyjnych - przede wszystkim następuje radioliza wody prowadząca do zaburzenia kierunków przemian biochemicznych i składu chemicznego komórek.

W wyniku promieniowania może nastąpić:

^•    uszkodzenie i zaburzenie łańcuchów DNA,

•    zniszczenie lipoproteidowych składników błon komórkowych,

•    zaburzenie syntezy białka,

⁰ zmiana aktywności enzymów katalizujących,

•    zaburzenie gospodarki elektrolitami.

Wielkość tych zmian zależy od:

•    wielkości dawki promieniowania,

•    rodzaju promieniowania i jego energii,

•    warunków napromieniowania, tj. szybkości dawkowania i masy napromieniowanego człowieka,

° wrażliwości tkanek na napromieniowanie; do najbardziej promienioczułych zalicza się tkankę limfatyczną, tkankę krwiotwórczą i komórki rozrodcze, a także błonę śluzową jelit, soczewkę oka.

Narażenie zawodowe na promieniowanie jonizujące

Możliwość narażenia zawodowego na promieniowanie jonizujące występuje:

•    przy eksploatacji złóż uranowych i wyodrębnianiu pierwiastków radioaktywnych,

•    przy produkcji i stosowaniu izotopów,

•    w elektrowniach i okrętach o napędzie atomowym,

•    w radiologii przemysłowej, przy badaniu odlewów, wyrobów walcowanych, spawanych i konstrukcji żelbetonowych,

⁰ w przemyśle chemicznym - w niektórych procesach technologicznych,

⁰ w wytwórniach lamp rentgenowskich i sprzętu medycznego,

® przy badaniu dzieł sztuki, kamieni szlachetnych i wyrobów ceramicznych,

•    w radiologii klinicznej zarówno przy badaniach diagnostycznych, jak i w radioterapii.

UWAGA: • Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych występujących w środowisku pracy.

• Dawka promieniowania jonizującego ze źródeł naturalnych otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie nie może przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych źródeł promieniowania jonizującego.

Graniczne dawki promieniowania

Graniczne dawki promieniowania zostały określone w [Q 402] dla osób zatrudnionych w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące, w tym dla kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią, praktykantów i studentów (uczniów], narażonych na promieniowanie jonizujące z tytułu zatrudnienia lub nauki, oraz dla osób z ogółu ludności.

	Dawka skuteczna (efektywna) [mSv]	Dawka równou		. raźna
	Całe ciało	Soczewki oczu	Skóra
narażenie zawodowe	20*	150	500	500
kobiety w ciąży**	1	-	-	-
młodociani***	6	50	150	150
pozostała populacja****	1	15	50	50

* Dawka może być w danym roku kalendarzowym przekroczona do wartości 50 mSv, pod warunkiem że w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy 100 mSv.

** Kobieta karmiąca piersią nie może być zatrudniona w warunkach narażenia na skażenie wewnętrzna i zewnętrzne.

* * * Osoby w wieku poniżej 18 lat mogą być zatrudnione w warunkach narażenia jedynie w celu nauki lub przyuczenia do zawodu.

**** Dawka może być w danym roku kalendarzowym przekroczona, pod warunkiem że w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy 5 mSv.

Narażenie osób zatrudnionych w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące oraz osób z ogółu ludności ocenia się w oparciu o otrzymane przez te osoby dawki skuteczne (efektywne] i dawki równoważne, wyznaczone z uwzględnieniem wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek stosowanych przy ocenie narażenia, określonych w załączniku do rozporządzenia [Q402].

Wielkości i wartości wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek stosowanych przy ocenie narażenia to:

•    dawka skuteczna (efektywna] E (wyrażona w siwertach Sv), jako suma dawek równoważnych od napromieniowania zewnętrznego i wewnętrznego HT we wszystkich tkankach (narządach] wymienionych w tabeli 1 załącznika do rozporządzenia, z uwzględnieniem odpowiednich czynników Wagowych,

•    dawkę skuteczną (efektywną] E otrzymaną w ciągu określonego czasu wyznacza się przez zsumowanie dawki skutecznej (efektywnej] Ez od narażenia zewnętrznego w ciągu tego czasu oraz dawek obciążających, spowodowanych wniknięciem nuklidów promieniotwórczych do organizmu w tym samym czasie, określonych dla czasu 50 lat od momentu wniknięcia lub - w przypadku dzieci - dla czasu od momentu wniknięcia do osiągnięcia przez nie

297