0244

Różnica ciśnienia na końcach danego odcinka krążenia stanowi spadek ciśnienia dla tego odcinka. Spadek ciśnienia jest oczywiście większy na odcinku krążenia o większym oporze. Tabela 13.1 oraz ryc. 13.3. przedstawiają spadki ciśnienia na odpowiednich odcinkach krążenia. Spadek ciśnienia jest minimalny w naczyniach dużych: aorcie, dużych tętnicach i żyłach. Prawie cały spadek ciśnienia wypada na naczynia małe, artcriole i włosowate. Mimo że ich łączny przekrój jest ogromny w porównaniu z aortą, przekrój pojedynczych naczyń jest tak mały, że nabiera znaczenia czynnik — . Największy spadek ciś-

r⁴

nienia wypada jednak na arteriole; wprawdzie przekrój pojedynczej arterioli jest około 2,5 raza większy od kapilary, za to długość 2 razy większa, a ich łączny przekrój około 4 razy mniejszy.

Na opór przepływu wpływają, zgodnie z równaniem 13.6 czynnik lepkościowy tj

l

i geometryczny — . Czynniki te mają dla krążenia duże znaczenie, nic są bowiem stałe i w znacznym stopniu wpływają na opór obwodowy i jego zmiany.

13.3. Lepkość krwi

Krew jest cieczą niejednorodną, stanowiącą zawiesinę składników morfotycznych w osoczu. W związku z tym tylko w pewnym przybliżeniu i przy spełnieniu pewnych warunków można krew uznać za ciecz niutonowską (ciecz spełniająca prawo Newtona, o stałej lepkości). Lepkość krwi zależy od liczby hematokrytowej¹, temperatury, przekroju naczynia, w którym płynie i od szybkości przepływu.

Przy wzroście liczby hematokrytowej ponad 60% lepkość krwi znacznie wzrasta, wiąże się to z dużym zagęszczeniem krwinek tworzących często kolumny dysków.

Lepkość krwi zwiększa się z obniżeniem temperatury. W temperaturze 0°C jest około 2,5 raza większa niż przy 37°C. Zmiany te są zresztą podobne jak w wodzie, w związku z tym lepkość względna (względem wody) od temperatury prawie nie zależy. Lepkość względna krwi (tabela 3.2).

Lepkość krwi w przewodach o średnicy większej od 0,3 mm nie zależy od powierzchni przekroju naczynia. Natomiast dla średnic mniejszych zmniejsza się w miarę jak zmniejsza się przekrój. To „anomalne” zachowanie się lepkości krwi tłumaczy się tym, że w przewodach cienkich większego znaczenia nabiera niejednorodność krwi i związana z nią nieciągła struktura cieczy (zawiesina krwinek). Prawo Poiseuille’a, na którym opierają się metody pomiaru lepkości, w tych warunkach przestaje być aktualne — pomiar jest obciążony błędami systematycznymi.

Nie bez znaczenia jest też akumulacja osiowa krwinek. Zjawisko akumulacji osiowej polega na tym. że krwinki gromadzą się raczej bliżej osi naczynia unikając niejako jego ścian.

Istnieją trudności w fizycznym wytłumaczeniu akumulacji osiowej krwinek. Usiłuje się je tłumaczyć efektem Magnusa². Prędkość przepływu cieczy' lepkiej nie jest jednakowa

251

1

Liczba hematokrytowa wyraża się stosunkiem objętości krwinek w danej objętości krwi, do objętości tej krwi.

2

Na ciało wykonujące ruch obrotowy i poruszające się ruchem postępowym w ośrodku lepkim działa sita prostopadła do kierunku tego ruchu powodująca odchylenie.