0263

nej i nie pękają. Krzywa abcg wyraża zależność objętości V do ciśnienia p„, za które odpowiedzialne jest wyłącznie napięcie powierzchniowe powłoki pęcherzyków płucnych. Krzywa alt wyraża zależność objętości od ciśnienia p_sp, za które odpowiedzialne są wyłącznie siły sprężystości ścian pęcherzykowych. Krzywa abcfde wyraża zależność objętości od ciśnienia będącego sumą powyższych: p„-\~p_sp- Dalszemu wzrostowi objętości — ponad V_d — sprzeciwiają się prawie wyłącznie siły sprężystości.

Podczas deflacji, po przekroczeniu punktu /krzywej (ryc. 14.5), pęcherzyki zapadałyby się skokowo. Ciśnienie zewnętrzne p_a - p_sp musiałoby wzrosnąć i przeważyć nad ciśnieniem

Ryc. 14.5. Współdziałanie ciśnień wynikających z napięcia powierzchniowego abcg i sprężystych właściwości tkanki ah. Krzywa wypadkowa abefd.

powietrza pozostałego w pęcherzykach. Takie zachowanie się płuc nie byłoby oczywiście w zgodzie z krzywą doświadczalną (ryc. 14.3), odpowiadałoby ono bardziej pewnym stanom patologicznym, o których mowa będzie dalej.

Zapewnienie ciągłej, bez zmian skokowych objętości płuc, wymaga działania jakiegoś dodatkowego mechanizmu. Mechanizm ten związany jest ze zmieniającym się napięciem powierzchniowym warstw powierzchniowych pęcherzyków płucnych. Ściany pęcherzyków płucnych są pokryte substancjami powierzchniowo czynnymi, są nimi związki lipoprotci-nowe, których napięcie powierzchniowe zależy od grubości warstwy. Grubsze warstwy tych tak zwanych surfaktantów mają małe napięcie powierzchniowe, mieszczące się w granicach od 0,5 • 10~² N/m do 1 • 10~² N/m, natomiast cienkie, zbliżone do nionomole-kularnych — mają znacznie większe napięcie powierzchniowe, w przybliżeniu 5 • 10~² N/m, co odpowiada napięciu powierzchniowemu osocza. Przy wdechu powiększa się powierzchnia pęcherzyków, zmniejsza się grubość pokrywających je surfaktantów, tym samym zwiększa się napięcie powierzchniowe. Zwiększone napięcie powierzchniowe daje zgodnie z prawem Laplace’a większe ciśnienie, które wspomagane ciśnieniem sprężystym tkanki płucnej pozwala na utrzymanie równowagi z ciśnieniem napierającego powietrza, tak że wzrost objętości może odbywać się w sposób ciągły bez obawy zmian skokowych, zgodnie z ryc. 14.3. Podczas wydechu, ze zmniejszaniem się powierzchni pęcherzyków, zwiększa się

270