0275

11.2. Cechy władzy sądowniczej f 285

określić mianem stosowania prawa odnosi się bezpośrednio do zdarzeń politycznych, takich jak wybory, powstawanie i działalność partii politycznych, uchwalenie ustawy czy realizacja praw i wolności obywatelskich. W ten sposób, akcentując polityczne znaczenie władzy sądowniczej możemy powiedzieć, że stosowanie prawa oznacza także ustalanie prawnych - pozytywnych lub negatywnych - konsekwencji zdarzeń wiążących się z uzyskiwaniem władzy politycznej oraz jej sprawowaniem. Tak rozumianą władzę sądowniczą sprawują nie tylko sądy powszechne czy specjalne trybunały (również międzynarodowe). Przysługuje ona również niektórym parlamentom, orzekającym w przedmiocie naruszenia prawa przez funkcjonariuszy władzy wykonawczej (np. w Rosji, Ukrainie czy Litwie).

11.2. Cechy władzy sądowniczej

Większość autorów poszukujących odpowiedzi na pytanie o istotę władzy sądowniczej stara się przeciwstawić ją władzy ustawodawczej i wykonawczej. Część badaczy przyjmuje - implicite bądź explicite - stanowisko A. dc Tocqueville’a. Myśl francuskiego badacza można streścić następująco: 1) władza sądownicza jest „uruchamiana” wówczas, gdy dokonany zostaje czyn mający znaczenie prawne „dopóki prawo nie zostaje pogwałcone, władza sądownicza nie ma okazji do działania”; 2) działa ona zawsze w konkretnej sprawie, wobec konkretnego adresata, którym może być osoba prawna lub fizyczna „właściwością władzy sądowniczej jest osądzanie poszczególnych przypadków, nie zaś ogólnych zasad"; 3) jest „odpowiedzią" na czyjąś, zewnętrzną i legitymowaną inicjatywę „może działać jedynie w wypadku, gdy ktoś się do niej odwoła”¹. Przyjmując stanowisko A. de Tocqueville'a można więc powiedzieć, że specyfika władzy sądowniczej tkwi przede wszystkim w odmiennym od legislatywy i egzekutywy trybie jej działania, powodującym, że ma ona - z formalnego punktu widzenia - charakter reaktywny²

Ograniczając pole analizy do systemów demokratycznych można dostrzec jeszcze inne jej atrybuty, odróżniające ją od władzy ustawodawczej iwykonawczej, co wydaje się potwierdzać słuszność zaprezentowanego wyżej stanowiska. Najważniejszym z nich jest niezawisłość. Pod pojęciem tym rozumiemy głównie wyłączenie sądów spod bezpośredniej ingerencji ośrodków decyzyjnych i prezentowanych przez nie stanowisk, opinii i poglądów, najczęściej gwarantowane przez konstytucje (zob. np. arl. 87 konstytucji austriackiej, art. 104 konstytucji włoskiej). W ujęciu politologicznym zaakcentujemy fakt, że na działalność sądów nie powinna w żadnym wypadku wpływać doraźna konfiguracja sił politycznych, stanowiąca efekt wyborów i decydująca o politycznym obliczu legislatywy i egzekutywy. O ile, co jest zrozumiałe, zrodzony w rezultacie elekcji parlamentarnej czy prezydenckiej układ polityczny determinuje treść polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa, o tyle nie powinien on wpływać ani na wymiar sprawiedliwości, ani też na

1

   A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976, s. 93, 94.

2

   Zob. J. Blondel, Comparatioe Gouernment. An Introduction, London 1995, Prcntice Hall, s. 339, 340.