0281

z dużej wysokości ua ziemię. Powstające wówczas siły bezwładności zmieniają wzajemne położenie narządów z powodu ich różnej budowy i właściwości mechanicznych. Gdy przyspieszenia przekroczą granice wytrzymałości tkanek, dochodzi do uszkodzenia struktury, np. do pęknięcia śledziony, wątroby, złamań kości itp. Człowiek może znieść przyspieszenia nawet około 100 g, gdy czas ich działania jest krótszy niż 1/4 s i gdy organizm jest odpowiednio zabezpieczony. Dla zapobieżenia uszkodzeniom ciała, np. w zderzeniach samochodowych, konieczne jest odpowiednie unieruchomienie go w stosunku do pojazdu (pasy bezpieczeństwa); w przeciwnym razie nadal poruszające się (po nagłym zatrzymaniu pojazdu) bezwładnie ciało może doznać niebezpiecznych urazów na skutek wtórnych zderzeń z otaczającymi przedmiotami.

15.2.2. Przyspieszenia o’ średnim czasie trwania

Przyspieszenia te, najczęściej rzędu sekund i minut, występują głównie w lotnictwie i kosmo-nautyce, przy czym mogą to być zarówno przyspieszenia dośrodkowe, jak i liniowe. Ponieważ działanie biologiczne szczególnie zależy tu od kierunku przyspieszenia w stosunku do długiej osi ciała, wprowadzony został fizjologiczny podział przyspieszeń, który przedstawiono na ryc. 15.2.

Kierunki działania sił bezwładności, zwanych w medycynie lotniczej i kosmicznej przeciążeniami oraz przemieszczeń krwi i narządów, są przeciwne do kierunków działania

*■ Cz

Dodatnie nogi-głowa

- Oz Ujemne

płowa-nogi

.    r£> Poprzeczne

' przód-tył

Poprzeczne prawy - lewy bok

Ryc. 15.2. Fizjologiczny podział przyśpieszeń. Groty strzałek wskazują kierunki działania przyśpieszeń, natomiast rozszerzenia z zagęszczonym punktowaniem — kierunki sil bezwładności oraz przemieszczeń krwi i narządów.

287