029 6

f. I Audi ,-u| Antou/owski

wpływ systemu partyjnego może hyc uzasadnieniem oceny, że współczesna l mlamlia jest bardziej zbliżona do klasycznego parlamentaryzmu niż do semi-pir/.ydencjalizmu.

W przeciwieństwie do Finlandii francuscy ministrowie są w mniejszym stopniu eksponentami interesów partyjnych, w większym natomiast fachowcami od zarządzania. Inaczej niż fińscy koledzy reprezentują przede wszystkim pion służby cywilnej, którym kierują i z którego na ogół się wywodzą (Thiebault, 1994, s. 142). Wynika to również z systemu rekrutacji do gabinetu. W Finlandii główną rolę odgrywają kanały partyjne, co powoduje, że większość ministrów ma kwalifikacje polityczne, a nie profesjonalno-administracyjne (Nousiainen, 1994, s. 93). We Francji zarówno prezydent, jak i premier powołują w skład gabinetu profesjonalistów zajmujących kierownicze stanowiska w służbie cywilnej (senior civil semants) i legitymujących się dyplomem renomowanych uczelni kształcących kadry administracji publicznej. Mechanizm ten został nazwany w literaturze „systemem mandarynatu” (Thiebault, 1994, s. 143). Wzmacnia on pozycję ministrów wobec kontrolowanej przez nich służby cywilnej.

Porównanie semiprezydencjalizmu francuskiego i fińskiego pozwala stwierdzić, że pozycja rządu oraz mechanizm jego funkcjonowania są zróżnicowane. Wynika to głównie z właściwości systemu partyjnego i charakteru rywalizacji politycznej. We Francji mamy do czynienia z rywalizacją między silną partią socjalistyczną a zintegrowanym, konserwatywno-liberalnym blokiem prawicowym. W wyniku wyborów parlamentarnych władzę przejmuje jedna lub druga siła polityczna. Ma to istotne znaczenie dla egzekutywy. Jeśli bowiem większość parlamentarną stanowią zwolennicy prezydenta, to wzrasta jej autonomia w zakresie kształtowania polityki rządu. Jej podstawą jest wówczas prezydencki, a nie partyjny program polityczny (Thiebault, 1994, s. 145). Wpływ partii na politykę rządu jest wówczas ograniczony. W przypadku koabitacji prezydent przestaje ogrywać pierwszoplanową rolę w systemie administracji publicznej, choć jego uprawnienia pozostają formalnie nienaruszone. Wzrasta natomiast znaczenie urzędu premiera. W obu sytuacjach natomiast ministrowie zachowują znaczny margines autonomii w kierowaniu swymi resortami.

Inny mechanizm funkcjonuje w Finlandii. Rywalizacja partyjna ma w znacznie wyższym stopniu charakter konsensualny i skutkuje tworzeniem szerokich koalicji — od komunistycznej lewicy po konserwatystów. Podstawą działania rządu są uzgodnienia międzypartyjne, a nie program prezydenta (lub premiera). Zarówno prezydent, jak i premier pełnią funkcję arbitrów w łagodzeniu ewentualnych konfliktów powstających wewnątrz koalicji, choć w ostatnich lalach aktywność tego typu staje się coraz bardziej zbędna ze względu na silną skłonność liderów fińskich partii do współpracy. Faktyczny brak liczącej się opozycji powoduje niewystępowanie sytuacji określanej mianem koabitacji. Stąd leż wynik wyborów parlamentarnych w niczym nie zmienia warunków,

■    |; i k ich działa prezydent, 11 / n: i w a 11 y w prawdzie za „lidera narodu”, ale w coraz mniejszym stopniu /a faktycznego lidu a politycznego.

W semiprezydencjal izmie francuskim i lińskim odnajdujemy jednak również . u hy wspólne. Należy do nich przede wszystkim stopniowe odchodzenie od

I    onccpcji „neutralnie politycznej” prezydentury, która w założeniach miała " .lubić znaczenie konfliktów międzypartyjnych. O ile Ch. de Gaulle we Francji i /y .I.K. Paasikivi i U. Kekkonen w Finlandii zachowali pozycję ponad par

i \ jnymi podziałami, o tyle ich następcy, zwłaszcza F. Mitterrand i J. Chirac . Francji oraz M. Ahtisaari w Finlandii, reprezentowali wyraźnie skrystalizo me orientacje polityczne i brali udział w wyborach prezydenckich jako i' prezentanci określonych partii. We Francji trzykrotnie doprowadziło to do

II    ubitacji, oznaczającej pozbawienie prezydenta możliwości sformowania gabi u' ni W Finlandii natomiast ten sam efekt jest skutkiem kooperacji głównych l'mu politycznych.

W obu przypadkach mamy do czynienia z solidarną odpowiedzialnością rubinetu, co istotnie wzmacnia lojalność poszczególnych ministrów wobec pn uiiera (Osiński, 1997, s. 41). Groźba wotum nieufności (choć w Finla dn mniej realna niż we Francji) jest jednym z czynników, które uniemożliwiają ul ./ładowanie gabinetu typu ministerialnego, tj. takiego, w którym ministrowie 111«igą prowadzić samodzielną politykę resortową, osłabiając znaczenie rządu iilu ciała kolektywnego (Laver, Shepsle, 1994, s. 8).

Wspólną cechą, jaką odnajdujemy w reżimach semiprezydenckich, jest iiiwnież stosunkowo częsta praktyka wielokrotnego powoływania tych samych uMib na stanowiska premierów oraz ministrów. Zapewnia to pewien stopień ąubilności administracji publicznej, wynikający z doświadczenia tych, którzy

■    jej ramach spełniają funkcje decyzyjne, zwłaszcza zaś z nabytych przez nich i ■ ulifikacji politycznych. Odróżnia to semiprezydencjalizm od amerykańskiego pir/.ydencjalizmu i upodabnia do klasycznego parlamentaryzmu, w którym i /Wirnik ten odgrywa istotną rolę.

Administracja publiczna w reżimie parlamentarnym

• pośród wszystkich typów demokratycznych reżimów politycznych parła nu nlaryzm jest najbardziej rozpowszechniony, ale jednocześnie najbardziej /io/nicowany. Tym, co stanowi jego cechę zasadniczą, jest założenie, że po

■    olanie i egzystencja rządu zależy od woli większości parlamentarnej. Gabinel

0    alizuje swą politykę dopóty, dopóki w parlamencie nie pojawi się większość /dolna do jego obalenia. Podstawową właściwością parlamentaryzmu jest żalem

10    że czas trwania pełnomocnictw gabinetu nie jest określony z góry, lec z za

11    /y od układu sil politycznych w parlamencie, a ściślej od tego, czy jest on dose trwały, czy ulega częstym zmianom. Właściwość la znajduje' prawny wy

1    i w wyposażeniu parlamentu w prawo udzielenia rządowi (lub premierowi)