0125

System partyjny - problemy teoretyczne

targach koalicyjnych. Układ wyborczy może więc zachęcać partie do podejmowania działań polaryzacyjnych, jeżeli jest to podyktowane presją ich grup elektoratu, a układ parlamentarno-gabinetowy - do działań depolaryzacyjnych, zwłaszcza wówczas, gdy zależy im na uzyskaniu określonych „zdobyczy” (np. stanowisk ministerialnych) lub (i) włączeniu się w proces kształtowania polityki publicznej państwa.

2. System partyjny jako wyznacznik statusu oraz relewancji partii politycznych

System partyjny to konfiguracja niekiedy bardzo różniących się między sobą partii politycznych. Jedne z nich możemy określić np. mianem ugrupowań dużych, inne - małych. Niektóre pełnią w systemie wielopartyjnym rolę dyktatora, inicjując np. proces tworzenia koalicji politycznych, zaś inne muszą cierpliwie oczekiwać, aż zostaną do niego zaproszone. Poszczególne partie tworzące system partyjny różnią się więc m.in. wielkością, rolą, którą im przyszło odegrać, usytuowaniem w przestrzeni rywalizacyjnych powiązań czy treścią oferty programowej. Jedna kwestia jednak nie ulega wątpliwości - konkretny system partyjny jako układ organizacyjnych i funkcjonalnych powiązań ma wpływ na wyznaczenie statusu poszczególnych tworzących go partii politycznych. Niekiedy w tym kontekście posługujemy się kategorią relewancji partii politycznej, czyli jej doniosłością w określonym układzie rywalizacyjnych powiązań. Można właściwie zaproponować kolejny sposób klasyfikacji partii politycznych (por. na ten temat rozważania w rozdziale II), oparty na uwzględnieniu kryterium roli, jaką odgrywają w ramach konkretnego systemu partyjnego. Klasyfikacja taka w zasadzie oparta jest na zmiennych funkcjonalnych, których punktem odniesienia staje się problem relewancji partii politycznych, determinowany zasadami gry politycznej „obowiązującymi" w systemie partyjnym. Pragniemy jednak nadmienić, że pisząc o tego typu determinantach systemowych, zdajemy sobie sprawę, iż istnieje szereg innych czynników, np. o charakterze społecznym (m.in. środowisko społeczne partii politycznej) czy instytucjonalnym (m.in. charakter reżimu), które wpływają na charakter systemu partyjnego i bezpośrednio - na status partii w jego ramach. Pisaliśmy już o nich w rozdziale poświęconym partiom politycznym i do niego odsyłamy czytelnika.

W tym momencie chodzi nam o wskazanie pewnych kategorii partii politycznych, których status i pozycja „systemowa” jest pochodną roli, jaką odgrywają w ramach systemu partyjnego. Tę rolę partii politycznej możemy określić, posługując się

121