0135

System partyjny - problemy teoretyczne

Można zaryzykować twierdzenie, że partie znajdujące się w centrum lub zmierzające ku niemu próbują w ten sposób podnieść swój poziom relewancji, zwłaszcza interpretowanej jako potencjał koalicyjny.

Drugi typ partii centrowej można określić mianem ugrupowania „środka”. Kwalifikacja ugrupowania jako centrowego opiera się na analizie funkcjonowania konkretnego systemu partyjnego i ukształtowanej w jego ramach konfiguracji partii politycznych. Partie pierwszego typu mogą, ale nie muszą posiadać status ugrupowań „środka”. Partia „środka” wcale nie musi zajmować „metrycznego” centrum i może znajdować się od niego bardziej na prawo lub lewo. Wynika to stąd, że konkretny system partyjny jako całość może przesunąć się w kierunku jednej ze skrajnych opcji i wówczas tożsamość ideologiczno-programowa partii „środka” staje się pochodną jej lokacji. Nie szukamy w tym przypadku uniwersalnego centrum, ale chcemy znaleźć partie, które - kierując się zresztą różnymi względami - lokują się pomiędzy skrajnymi opcjami politycznymi. Wydaje się nam, że i w tym przypadku takie usytuowanie w przestrzeni rywalizacji ma służyć podniesieniu relewancji partii politycznej. Warto w tym miejscu nadmienić, że status partii „środka” mogą mieć partie duże i wielkie, a wspomniane wcześniej skrajne opcje polityczne można konstruować na podstawie wyborczego katalogu kwestii problemowych i reprezentujących je ugrupowań.

W ustabilizowanych i demokratycznych systemach partyjnych z powodu ich koncentracji programowej wokół dość hermetycznego katalogu kwestii problemowych (widoczne jest to zwłaszcza w sferze postulatów ekonomicznych, potwierdzających uniwersalizm kapitalistycznej drogi rozwoju), partie centrowe mają z reguły status partii „środka”, co dotyczy zwłaszcza ugrupowań socjaldemokratycznych oraz chadeckich. W zdecydowanej większości zachodnioeuropejskich systemów partyjnych partie socjaldemokratyczne oscylują wokół centrowej pozycji (4,0-5,0), co nadaje im wyraźnie centrolewicowy charakter. W krajach, gdzie występują duże partie chadeckie, lokują się one tuż po przeciwnej stronie „metrycznego” centrum (opcja centroprawicowa). W zależności od konfiguracji systemu partyjnego, partie centrowe, a precyzyjniej te mające dodatkowo status ugrupowań „środka”, stają się tzw. partiami obrotowymi. Z reguły więc status partii obrotowej nabywają ugrupowania centrowe (z racji podnoszonych kwestii problemowych i proponowanych rozstrzygnięć), które w dodatku znajdują się w „środku” konkretnego systemu partyjnego. Status partii obrotowej ma szereg dużych partii chadeckich, które potrafią wykorzystywać swą pozycję przetargową wynikającą z położenia między blokiem partii lewicowych a prawicowych. Stało się prawie regułą, że zasadniczym reprezentantem bloku

131