0129

System partyjny - problemy teoretyczne

aktywny poprzez udział w procesie decyzyjnym (nie tylko na poziomie parlamentarnym), dysponując ostatecznym argumentem w przypadku naruszenia konsensu -możliwością odwołania gabinetu. Relewancja opozycyjnych partii dużych w istocie nie ulega ograniczeniu, gdyż mechanizm konsensualny gwarantuje im udział w procesie podejmowania decyzji, co w kapitalny sposób ogranicza swobodę działania partii rządzącej. Można odnieść wrażenie, że w demokracjach konsensualnych, gdzie istnieje tradycja tworzenia gabinetów mniejszościowych (np. w Danii, Norwegii, Szwecji), o relewancji partii dużych, i nie tylko, decyduje nie tyle test potencjału koalicyjnego, co raczej potencjału szantażu politycznego (w rozumieniu przez nas zmodyfikowanym).

Test relewancji wydaje się być znacznie istotniejszy jako sposób określenia roli partii małych. Z reguły, jak pisaliśmy, partie duże należy traktować jako relewantne, co pozostaje oczywiście efektem zmiennej rozmiaru. Ta z kolei właściwość powoduje, że stają się bardziej przydatne w „rachunkach” koalicyjnych (potencjał koalicyjny) oraz wzrasta ich zdolność „przekonywania” pozostałych ugrupowań (potencjał szantażu). O kwalifikacji politycznej partii dużych decyduje więc argument o charakterze uniwersalnym i zdroworozsądkowym, co wcale nie wyklucza ujawnienie się wśród tej kategorii ugrupowań o większym czy mniejszym poziomie relewancji. Partie małe natomiast stają się w zdecydowanej większości podmiotami kreowanymi przez system partyjny i obowiązujące w jego ramach zasady gry politycznej. Wśród tej kategorii ugrupowań zdarzają się partie o znacznym poziomie relewancji, ale również nie dysponujące takim przymiotem. Należy również pamiętać, że z zasady to partie duże określają zasady rywalizacji politycznej i tylko w przypadkach wyjątkowych partie małe zostają włączone do tego elitarnego klubu. Można odnieść wrażenie - chyba słuszne - że przynależność ugrupowania do kategorii partii małych nie tyle determinowana jest rozmiarem poparcia im udzielanego (np. w wyborach), co raczej właśnie poziomem relewancji, kalkulowanym dla każdego konkretnego systemu partyjnego względnie wyodrębnionego typu systemów partyjnych. Np. w systemach dwupartyjnych, gdzie jedna z partii dużych zdobywa absolutną większość w parlamencie i tworzy czysto jednopartyjny gabinet, ugrupowania małe pozbawione są relewancji. Poziom relewancji partii małych rośnie w systemach wielopartyjnych, zwłaszcza w tych, w których występuje znaczna fragmentaryzacja systemu partyjnego i dominuje zjawisko wiełopolarnej rywalizacji, przy zachowaniu jednak umiarkowanego dystansu programowo-ideologicznego między poszczególnymi opcjami politycznymi. Wzrost tego dystansu (znaczny poziom polaryzacji) może wywołać efekt ograniczenia relewantności partii małych tylko w ramach poszczególnych bloków

125