0133

System partyjny - problemy teoretyczne

5. Partie inicjujące oraz dopełniające

Kategorie tych partii są wyodrębniane na podstawie kryterium roli, jaką odgrywają w procesie tworzenia koalicji gabinetowych. Partia inicjująca to prawie zawsze ugrupowanie duże, mające znaczny poziom relewancji, którego stan posiadania w parlamencie predysponuje je do inicjowania procesu przetargów koalicyjnych, zmierzających do sformowania rządu. Zresztą w reżimach parlamentarnych obowiązuje zasada polityczna, że głowa państwa powierza misję tworzenia gabinetu partii, która zdobyła najwięcej głosów wyborczych, i wówczas jej lider występuje w roli formateu-ra. Sytuacja wygląda odmiennie w reżimach prezydenckich, gdzie mamy do czynienia z rządem prezydenckim - stoi on niejednokrotnie na czele gabinetu i za pośrednictwem premiera kieruje jego pracami. Rolę partii inicjującej przejmuje wówczas partia prezydencka, która wcale nie musi mieć statusu ugrupowania największego, a niekiedy nawet dużego. Partia inicjująca w reżimach parlamentarnych wcale nie musi mieć statusu ugrupowania dominującego, a w systemach o wielopartyjnym formacie może występować więcej niż jedno ugrupowanie tego typu.

Partia dopełniająca również należy do ugrupowań relewantnych, choć jej poziom relewancji pozostaje znacznie niższy od partii inicjujących. Partie tego typu zazwyczaj należą do kategorii ugrupowań małych, choć nie jest to reguła. Siła przetargowa partii dopełniającej wynika z faktu, że dysponuje ona określonym odsetkiem mandatów w parlamencie, niezbędnym dla sformowania gabinetu większościowego. Ugrupowanie (ugrupowania) tego typu „dopełnia” stan posiadania partii inicjującej, co gwarantuje dysponowanie przez rząd większością absolutną w parlamencie.

Obie kategorie partii to zjawiska w zasadzie sytuacyjne, a więc w dużym stopniu warunkowane takimi czynnikami, jak np.: wynik rywalizacji wyborczej, struktura podziału mandatów w parlamencie, charakter i poziom polaryzacji systemu partyjnego, model tworzenia gabinetów. Można przyjąć jednak pewien upraszczający schemat interpretacyjny, o którym zresztą już wspominaliśmy. Oto partie inicjujące wywodzą się z kategorii partii dużych, zaś dopełniające - z kategorii partii małych. Różni te kategorie partii politycznych poziom relewancji. Oznacza to w uproszczeniu, że mechanizm systemu partyjnego należy uznać za jeden z najistotniejszych czynników w kreowaniu relewancji partii obu kategorii. W systemie dwupartyjnym partie dopełniające nie występują, co wynika przede wszystkim z modelu formowania rządu. W układzie rywalizacji dwublokowej, a więc wówczas, gdy ukształtował się schemat tworzenia gabinetu przez partię lub partie reprezentujące jedną opcję programową (lewicową lub prawicową), ugrupowania dopełniające należą do tej opcji bądź

129