0139

Systemy partyjne współczesnego świata

ve Number of Parties: A Measure with Application to West Europę, opublikowanym w 1979 r. Jeżeli jego wartość spada poniżej poziomu 2,0, to jest to sugestia, że mamy do czynienia z procesem powstawania ukiadu opartego na dominacji jednej partii politycznej. W miarę zbliżania się wartości indeksu do poziomu 1,0 wzrasta rozmiar dominacji. Przyjmując wspomniane kryteria, należy jednak zaznaczyć, że demokratyzacja systemów partyjnych w państwach afrykańskich rozpoczęła się w zasadzie w latach 90. i kalkulacji można dokonać tylko na podstawie wyników dwóch lub trzech elekcji. Jest to zdecydowanie zbyt skąpa informacja, by na jej podstawie zdefiniować parametry systemu partyjnego jako stabilnego mechanizmu rywalizacji. Tam, gdzie jest to możliwe, uwzględniamy w kalkulacjach wyniki wyborów wcześniejszych, poprzedzających tzw. elekcje „tranzycyjne”.

Typ systemu partyjnego z partią dominującą funkcjonuje na kontynencie afrykańskim w dość zróżnicowanym otoczeniu politycznym i społecznym. Niektóre z tych systemów ukształtowały się w środowisku demokratycznym czy też quasi-demokra-tycznym, dopuszczającym formy rywalizacji politycznej. Przykładem mogą być systemy partyjne RPA, Botswany czy Namibii. W Republice Południowej Afryki status partii dominującej ma Afrykański Kongres Narodowy (ANC), reprezentujący interesy czarnej ludności tego kraju. Jak już wspomnieliśmy w rozdziale poświęconym partiom politycznym, dominacja ANC pozostaje konsekwencją stabilizacji wśród elektoratu lojalności partyjnych opartych na konflikcie rasowym. Ludność czarna stanowi zdecydowaną większość populacji, oddając głosy przede wszystkim na ANC. Dominacja kwestii rasowej w polityce RPA, modyfikowanej jedynie w sposób kosmetyczny przez inne subwymiary konfliktów, kreuje ANC jako partię dominującą, która już samodzielnie tworzy rząd. Skoro tożsamość rasowa stała się zasadniczym motywem indywidualnych zachowań wyborczych, to można przypuszczać, że zagrożenie dla dominacji ANC kryje się w niej samej. Tylko zjawisko rozłamu w jej szeregach i wyłonienie się w ten sposób nowego ugrupowania może doprowadzić do „zrównoważenia” systemu partyjnego. Istniejące partie polityczne nie stanowią w żadnym przypadku realnego zagrożenia dla supremacji ANC. W wyborach w 1999 r. ANC kontrolował „tylko" 66,5% mandatów w Zgromadzeniu Narodowym, ale kolejna pod względem siły parlamentarnej Partia Demokratyczna (DP) dysponowała 38 mandatami (10%).

Botswana to jeden z bardzo niewielu krajów afrykańskich, które mogą poszczycić się nieprzerwanym procesem rozwoju wielopartyjnej rywalizacji. Pierwsze wybory odbyły się w 1965 r., a w polityce kraju dominuje Demokratyczna Partia Botswany (BDP). Wiatach 1965-1989 stan posiadania BDP w parlamencie nie spadł poniżej

135