0177

Systemy partyjne współczesnego świata

wodzie. Po wyborach prezydenckich układ na scenie politycznej tego kraju bardzo się skomplikował. Prezydent nie może liczyć na poparcie w parlamencie (przynajmniej do 2001 r.), gdyż tam większością dysponuje KMT. Należy przy tym nadmienić, że po zmianach konstytucyjnych z drugiej połowy lat 90. reżim polityczny przybrał raczej charakter semiprezydenckiego, co może krępować ruchy nawet „silnego” prezydenta w razie dominacji w parlamencie ugrupowania mu niechętnego (stan kohabitacji).

Do kategorii systemów o dwubiegunowym stylu rywalizacji można zaliczyć m.in. Bangladesz, Izrael oraz Sri Lankę. Tego typu mechanizm dominował również w Pakistanie do chwili zamachu wojskowego (1999 r.). W Bangladeszu i Sri Lance mechanizm systemu partyjnego opiera się w istocie rzeczy na rywalizacji dwóch dużych partii politycznych i pod pewnymi względami przypomina system dwupartyjny. W Bangladeszu po uzyskaniu niepodległości w 1971 r. ustabilizował się wielopartyj-ny mechanizm rywalizacji politycznej ze zmianą partii dominującej. Rządy sprawowały kolejno Ludowa Liga Bangladeszu (BAL) (do 1975 r.), Narodowa Partia Bangladeszu (BJD) (1979-1986) oraz Partia Narodowa (JD) (1986-1991). Był to okres w historii tego kraju, który trudno określić mianem rozwoju demokratycznego, a sytuację pogarszał fakt wtrącania się armii do polityki. Te dwie ostatnie partie polityczne zostały powołane do życia przez generałów, którzy przejęli władzę w wyniku przewrotów. BJD została stworzona przez generała Ziaur Rahmana w 1978 r., zaś JD - przez generała Ershada w 1986 r. Od 1991 r. obserwujemy proces zmian o charakterze demokratycznym i stopniowe kształtowanie się systemu dwóch dużych partii, które dokonują między sobą alternacji władzy politycznej. W wyborach w 1991 r. zwyciężyła BJD, zaś w 1996 r. - BAL. W obu przypadkach powstawały gabinety większościowe, wspierane w parlamencie przez mniejsze ugrupowania. Obserwujemy wyraźne zjawisko koncentracji parlamentarnego systemu partyjnego. Jeżeli po wyborach z 1991 r. oba duże ugrupowania kontrolowały łącznie 71% mandatów, to po elekcji z 1996 r. już blisko 88%. Jedyną partia w parlamencie, którą można określić mianem relewantnej, jest JD, ale zdobywa ona średnio około 10% mandatów. Wartość indeksu efektywnej liczby partii w wyborach w 1996 r. wyniosła 2,4.

W systemie partyjnym Sri Lanki dominują dwie partie polityczne: Zjednoczona Partia Narodowa (EJP), ugrupowanie konserwatywne, odpowiedzialne za pierwszy okres tranzycji demokratycznej po uzyskaniu niepodległości w 1948 r., oraz Partia Wolności Sri Lanki (SNP), o tożsamości socjaldemokratycznej, która zwyciężyła po raz pierwszy w 1956 r. Poczynając od 1948 r., te dwie partie polityczne rządziły krajem samodzielnie (co znacznie częściej było udziałem EJP) bądź stały na czele koalicji

173