0185

Systemy partyjne współczesnego świata

alicja gabinetowa, w której skład weszło ponownie 7 partii politycznych. Tym razem proces ten został zdominowany przez Partię Nowych Aspiracji (PKWM), ugrupowanie konserwatywne, które, podobnie jak PCT, zostało stworzone w okresie rządów wojskowych, mając za zadanie legitymowanie ich w oczach społeczeństwa. Kryzys ekonomiczny, który dotknął kraje tego regionu w połowie 1997 r., zmusił gabinet do podania się do dymisji. W wyborach w 1996 r. obserwowaliśmy zjawisko koncentracji systemu partyjnego wokół dwóch dużych ugrupowań: PKWM i PE Zdobyły one łącznie ponad 63% mandatów w Izbie Reprezentantów (izbie niższej), co było wcześniej zjawiskiem niespotykanym.

W Turcji mamy do czynienia z układem międzypartyjnych powiązań, charakteryzującym się znacznym poziomem polaryzacji oraz fragmentaryzacją. Praktycznie system ten znajduje się wstanie „permanentnej transformacji” (od 1946 r.), co musi mieć wpływ na niski poziom instytucjonalizacji reguł gry politycznej. W 1946 r. zakończył się okres rządów jednej partii politycznej, Republikańskiej Partii Ludowej (CHP), założonej przez K. Atatiirka. W latach 1950-1960 ukształtował się dwu-partyjny układ rywalizacji politycznej między CHP, reprezentującą elity militarne i biurokratyczne, a Partią Demokratyczną (DP), rzecznikiem reform liberalnych. Układ ten nosił jednak znamiona asymetryczności, co oznaczało dominację, przynajmniej do 1957 r., DP. Po przewrocie militarnym w 1960 r. został „zainstalowany” mechanizm rywalizacji wiełopartyjnej, choć charakteryzował go znaczny poziom koncentracji. Po kolejnym zamachu stanu w 1980 r. zmianie uległa konfiguracja partii politycznych oraz sam mechanizm. Wiatach 1983-1991 dominuje Partia Ojczyźniana (ANAP), ugrupowanie nowe na scenie politycznej. Mamy więc wówczas do czynienia z wielopartyjnym formatem w sytuacji występowania partii dominującej. Poczynając od 1991 r., obserwujemy proces instytucjonalizacji sfragmentaryzowanego mechanizmu rywalizacji o dość znacznym poziomie polaryzacji ideologicznej. Żadnej z partii nie udaje się zdobyć absolutnej większości w parlamencie, a stan posiadania kilku największych ugrupowań utrzymuje się na bardzo zbliżonym poziomie. W efekcie skomplikował się proces tworzenia gabinetów, które niejednokrotnie okazują się bardzo nietrwałe. Wybory w 1999 r. potwierdziły znaczny poziom fragmen-taryzacji systemu partyjnego. Po wyborach Demokratyczna Partia Lewicy (DSP) utworzyła czysto jednopartyjny gabinet o mniejszościowym statusie.

Jak już wspomnieliśmy, pozostałym krajom na ogół nieznane są demokratyczne reguły gry politycznej, choć np. w Indonezji obserwujemy stopniowy proces „otwierania” się systemu politycznego, oczywiście pod kontrolą elit związanych ze starym reżimem Suharto. W wielu krajach funkcjonują dyktatury wojskowe (np. w Birmie)

181