0179

Systemy partyjne współczesnego świata

ły gabinety koalicyjne o charakterze centrowolewicowym, zdominowane przez partię socjaldemokratyczną. Po wyborach w 1977 r. układ nabrał cech zrównoważonej rywalizacji bloków programowo-ideologicznych z regularną alternacją rządów. W latach 1984-1990 obie duże partie stworzyły razem tzw. wielkie koalicje rządowe. Średnia wartość indeksu efektywnej liczby partii politycznych (od początku lat 70.) wynosi 4,5, a więc jest dość wysoka jak na system o dwubiegunowym mechanizmie rywalizacji. Fragmentaryzacja parlamentarnego systemu partyjnego wywołuje skutek w postaci niezdolności kontrolowania przez oba dominujące bloki absolutnej większości w Knesecie. W dodatku partie dopełniające, zwłaszcza religijne (np. Shas czy Mafdal), przejawiają dość dużą skłonność do zbytniej samodzielności, czego efektem staje się np. tworzenie opozycji wewnątrzgabinetowej, nie mówiąc o nagminnym opuszczaniu koalicji w trakcie kadencji parlamentu. Obie duże partie, chcąc się „zabezpieczyć", tworzą bardzo często gabinety nadwyżkowe (ponad połowa gabinetów miała ten status). Wiatach 90. obserwujemy jednak słabnięcie siły wyborczej i parlamentarnej obu dużych partii politycznych, co może doprowadzić do erozji (symptomy są wyraźne) układu dwubiegunowej rywalizacji opartej na dominacji dwóch „klasowych” ugrupowań. Jeżeli w wyborach w 1992 r. obie partie kontrolowały łącznie 63% mandatów, to w 1999 r. - już tylko 35%. W wyborach w 1992 i 1996 r. największe spośród pozostałych partii zdobywały od 10 do 12 miejsc w Knesecie. W wyborach w 1999 r. Shas, partia Żydów sefardyjskich, wprowadziła do parlamentu aż 17 swoich posłów, tylko o 2 mniej niżLikud. Proces ten może spowodować pojawienie się trójpolarnego układu rywalizacji, co z kolei bardzo skomplikuje formowanie gabinetów koalicyjnych, stwarzając zwłaszcza partiom religijnym możliwość inicjowania go. Jeżeli kolejne elekcje potwierdzą ten scenariusz, system partyjny Izraela zacznie przypominać układ rywalizacyjny, który powstał w Indiach (zob. dalej na ten temat).

System partyjny Mongolii zaliczyliśmy do kategorii rywalizacji dwubiegunowej, choć jesteśmy świadomi wielu znaków zapytania, które pojawiają się w momencie analizy jego mechanizmu. Pierwsze wielopartyjne wybory przeprowadzono w 1990 r. (parlamentarne), ale do 1993 r. zdecydowanie dominowała Rewolucyjna Partia Ludowa Mongolii (MAKN), ugrupowanie komunistyczne (jak uważają inni - postkomunistyczne), stworzone w latach 20. Pozostałe partie polityczne były małe i trudno mówić o ich relewancji, chociażby biorąc pod uwagę poziom dominacji MAKN w parlamencie (po wyborach w 1990 r. ugrupowanie kontrolowało 80% mandatów, a po 1992 r. - 92%). Wszystko wskazywało, że scenariusz procesu zmian będzie przypominał ewolucję byłych azjatyckich republik sowieckich („drogę ku dyktaturze”).

175