029 6

Rysunek 3.6 przedstawia sposób wyznaczania linii dwuskładnikowego układu równowagi fazowej o zupełnej rozpuszczalności w stanie ciekłym i stałym. Stop o składzie czystego metalu i i V (A i B) - rys.3.6a -krzepnie w stałej temperaturze T₂_Dla pozostałych stopów II, III i IV w temperaturze T₂ rozpoczyna się krystaliacja, która kończy się w temperaturze T . Po zakończeniu krystalizacji ponownie zaczyna obniżać się temperatura bez przemian fazowych, aż do całkowitego ochłodzenia stopu.

W zakresie temperatur T -T₂ następuje obniżanie temperatury bez przemian fazowych. W temperaturze T₂ rozpoczynają krystalizować zarodki fazy a. Widoczne jest to na krzywej chłodzenia

Rys. 3.6. Sposób wyznaczania linii likwidusu 1 solidususu na

układzie równowagi fazowej z krzywych chłodzenia stopów o różnych stężeniach pierwiastków

w postaci punktu załamania. Koniec krystalizacji następuje w temperaturze T₃,co uwidacznia kolejne załamanie krzywej chłodzenia.Tak więc w trakcie krystalizacji temperatura obniża się. Krzywa chłodzenia w czasie przemiany fazowej ma inny kąt nachylenia niż w pozostałych okresach. Przy dalszym chłodzeniu następuje obniżanie temperatury bez przemian fazowych.

Dla stopu o składzie chemicznym P można określić skład chemiczny krystalizującej aktualnie fazy a i pozostałej cieczy, prowadząc w danej temperaturze T₎ linię poziomą - rys.3.7. Jej przecięcie z solidusem daje punkt A, którego rzut na oś poziomą określa skład chemiczny F_a krystalizującej fazy cc. Natomiast _rzut punktu przęcięcia B tej linii z likwidusem określa skład chemiczny pozostałej cieczy L₀. Między krystalizującą fazą a, _a cieczą następuje ciągła dyfuzja, powodująca zmniejszenie segregacji skrzepłych kryształów.

Bardziej złożony charakter mają przemiany zachodzące podczas chłodzenia stopów o ograniczonej rozpuszczalności składników _w stanie stałym z eutektyką- rys. 3.8. Czyste składniki krystalizują jako roztwory graniczne “ i P tak, jak w układzie roztworu ciągłego.Stopy I i II o składzie czystych pierwiastków krzepną w stałej temperaturze - rys.3.8a. Stop II krystalizuje

Rys.3.7. Sposób określania składu chemicznego fazy krystalicznej a i pozostał ej cieczy L w danej temperaturze dla dwuskładnikowego układu równowagi fazowej o zupełnej rozpuszczalności składników w stanie stałym

^w zakresie temperatur do T₃ analogicznie jak stopy zawierające oba składniki w poprzednio omawianym przykładzie -rys.3.7. Stop III, w którym stężenie składników jest większe od maksymalnego granicznego, krystalizuje według następującego schematu* Do temperatury T nie zachodzą w nich żadne zmiany. W tem-Peraturze T₂ rozpoczyna się krystalizacja fazy cc (lub odpowied-ⁿio 8 dla _stopu V), a temperatura obniża się do T _z. W tym cza-^Sle skład cieczy zmienia się zgodnie z likwidusem i w temperaturze t>₃ osiąga stężenie stopu IV. Pozostała część cieczy ^ltrzePnie w stałej temperaturze (przystanek na krzywej chłodze-ⁿia) w postaci mieszaniny faz a i 8. Mieszaninę tę nazywa-^eutektyczną, a punkt E punktem eutektycznym. Po zakrzep-

55